نحوه صدور پروانه ساختمانی و اشاره ای به مسئولیت های مهندسین ناظر رشته های مختلف

 

 

 

متن پیش روی برگردان فایل صوتی است که به همت گروه نگارش آماده و در اختیار شما قرار گرفته است.

مرجع حقوق مهندسی ایران همیار و همراه جامعه مهندسی ایران

 

مالک پس از تهیه نقشه های معماری و سازه بایستی برای تهیه نقشه های تاسیسات مکانیکی از قبیل لوله کشی آب و فاضلاب، کانال های کولر، چیلر، موتورخانه و سیستم اطفاء حریق و… به مهندس مکانیک دارای پروانه اشتغال طراحی تاسیسات مکانیکی از سازمان استان و وزرات راه و شهرسازی مراجعه نماید. مهندس مکانیک مربوطه دارای مدرک کارشناسی مکانیک سیالات می باشند و نقشه ها را پس از تهیه، مهر و امضا می نماید.

همچنین مالک بایستی به جهت تهیه نقشه های تاسیسات برقی شامل نقشه برق، چاه ارت، تابلوها، سیستم اعلان حریق و … به مهندس تاسیسات برقی مراجعه کند و درخواست تهیه نقشه های تاسیسات برقی را بنماید. این مهندسین دارای مدرک مهندسی برق قدرت هستند و همانند سایر طراحان بایستی نقشه های  طراحی شده مربوطه را مهر و امضا نمایند.

 

• مالک بایستی در ادامه روند، به یک مهندس عمران یا معمار که دارای پروانه اشتغال اجرا از وزارت مسکن و شهرسازی باشد (مجری ذیصلاح) مراجعه نماید. شخص مجری، لازم است که یک برگه تعهد محضری در دفترخانه اسناد رسمی گواهی امضا نماید که در این برگه شخص مجری متعهد می شود عملیات اجرایی ساختمان را بر عهده بگیرد و یا آنکه آن را مدیریت نماید. نمونه برگ تعهد مجری درکانال موجود است. مالک بایستی برگ تعهد مربوطه را به شهرداری جهت صدور جواز و پروانه ساختمانی تحویل نماید.

مطابق مقررات ملی ساختمان یکی از الزامات صدور پروانه ساختمانی وجود مجری ذیصلاح در روند ساخت وساز است. البته در تهران چنانچه متراژ پروانه ساختمانی کمتر از 1500 متر مربع باشد شهرداری معرفی مجری ذیصلاح را الزامی نمی داند که مخالف قانون و مقررارت ملی (مبحث دوم) می باشد. این تخلف از مقررات برای مرجع صدور پروانه  تبعات و و آثار حقوقی در پی خواهد داشت همانند گود یافت آباد، به دلیل اینکه شهرداری بدون الزام مالک به استفاده از مجری ذیصلاح اقدام به صدور پروانه نموده بود به میزان 15 % از مبلغ 1.5 میلیارد خسارت محکوم شد و حتی شهردار منطقه 18 نیز مطابق نظر دادگاه به زندان محکوم گردید. هم چنین در گود یوسف آباد نیز شهرداری به همین دلیل محکوم گردید.

برخی اعتقاد دارند که توافق نامه ای بین نظام و شهرداری وجود دارد که در آن بیان شده برای کارهای با متراژ کمتر از 1500 متر مربع الزامی به حضور مجری ذیصلاح نیست البته این توافق برخلاف قانون است و نافذ نیست مثال اینکه نیروی انتظامی و وزارت کشور توافق نامه ای را امضا کنند که به سرقتهای زیر یک میلیون تومان رسیدگی نمی شود. که بر خلاف قانون است.

نمونه­ای از برگ تعهد مجری در سایت مرجع حقوق مهندسی ایران موجود است

 

• مالک پس از تهیه نقشه ها بایستی جهت انتخاب ناظرین به نظام مهندسی مراجعه نماید. برخلاف مهندسین طراح و مجری ذیصلاح انتخاب ناظر با مالک نمی باشد و انتخاب ناظر به صورت حاکمیتی است و توسطسازمان نظام مهندسی معرفی می شود. متاسفانه در استان تهران تا قبل از سال 91 مالکین مهندسین ناظر را خودشان انتخاب می کردند که این روند بر خلاف ماده 33 قانون نظام مهندسی  و مبحث دوم مقررات ملی بوده است البته از سال 91 این روند به حالت قانونی در آمد و انتخاب ناظر از مالک سلب و در اختیار نظام مهندسی قرار گرفت.

مهندسین ناظر شامل 5 رشته عمران –معماری- تاسیسات مکانیکی – تاسیسات برقی و نقشه برداری می باشند. البته ناظر گاز نیز وجود دارد که دارای بحث جداگانه ای است و ناظر گاز با ناظر مکانیک دارای وظایف مشترکی می باشند.

مطابق مبحث دوم از بین یکی از ناظرین سازه یا معماری ناظر  هماهنگ کننده انتخاب می گردد که در استان تهران مطابق نظر نظام مهندسی استان به جهت آشنایی بیشتر با اصول گودبرداری این وظیفه به ناظر سازه محول شده است.  ^(*)

در صورت عدم وجود ناظر نقشه برداری مسئولیت های مربوطه بر عهده ناظر معماری خواهد بود.

 

• در تعدادی از استان ها برای برخی از متراژها از تک ناظر استفاده می شود. به طور مثال در استان تهران برای متراژ کمتر از 1500 مترمربع ناظر یک نفر می باشد و استان گلستان زیر متراژ 200 مترمربع و استان همدان متراژ زیر 500 مترمربع تک ناظره می باشد. در این حالت مسِئولیت های تمامی ناظرین 5 گانه با تک ناظر می باشد. (پرونده های موجود این رویه را اثبات می کند و سال ها پس از پایان کار تک ناظره به دادگاه احضار گردیده و محکوم نیز شده اند ). البته مسئولیت ناظر گاز جداگانه می باشد.

 

وظیفه ناظر : مهندس ناظر موظف است بر اجرای ساختمان نظارت مستمر داشته باشد و مطابق نقشه های مصوب براساس مقررات ملی بر ساختمان نظارت کند و چنانچه در حین اجرا تخلفی مشاهده نمود گزارش خود را در موعد مقرر به مرجع صدور پروانه و سایر مراجع مربوطه ارسال نماید.

 

نظارت مستمر : نظارت مستمر به این معنا نیست که ناظر 24 ساعت شبانه روز در محل حضور داشته باشد بلکه هر زمانی که بخواهد می تواند حاضر باشد و تنها خروجی حاصل از فعالیت و نظارت ایشان مهم است ، ارز جمله تذکرات به مالک و سازنده، گزارش خلاف دار در موعد مقرر، مکاتبات با مرجع صدور پروانه و سایر مراجع و… در کل موضوع نظارت عالیه با نظارت مقیم موجود در نظام فنی اجرایی کشور متفاوت است.

 

بازخوانی یک پرونده: نظارت مستمر

در یکی از مناطق، گودی در حال ریزش بود و مهندس ناظر در حین ریزش گود در محل حاضر بود ولی حضور مهندس در آن موقع نتوانست ایشان را در دادگاه تبرئه نماید چرا که مهندس ناظر قادر نیست به تنهایی جلوی ریزش گود و ساختمان مجاور را بگیرد. هیئت کارشناسی مربوطه از مهندس ناظر در خصوص گزارشات ناظر و دستورکارها و مکاتبات ایشان با سازنده از وی سوال کردند. پس خروجی نظارت مهم است و ناظر بایستی از عملیات اجرایی اطلاع دقیق داشته باشد.

حق الزحمه : تعرفه حق الزحمه تمامی مهندسین در سایت نظام مهندسی استان موجود است . حق الزحمه مهندسین ناظر مطابق مصوبه هیئت مدیره هر استان است که مدت زمان آن متغیر است در برخی از استان ها مثل تهران یک ساله است و در برخی دیگر 2 ساله می باشد و بستگی به شرایط دارد.

حق الزحمه مجری طی توافق با مالک است و منع قانونی ندارد

 

• در شهر تهران برای ساختمان هایی با متراژ کمتر از 1500 مترمربع کل نظارت به یک مهندس ناظر (عمران یا معماری) واگذار می شود. در این مورد دقت مضاعف داشته باشید که مسئولیت های کلیه مهندسین ناظر دیگر بر عهده همان تک ناظر خواهد بود. این گونه تصور نشود که فرضا چون ناظر مهندس عمران یا معماری است در مورد تاسیسات برقی یا مکانیکی مسئولیتی ندارد. مهندس ناظر تک ناظره مسئولیت هر 5 رشته را همزمان دارا می باشد البته ناظر گاز دارای مسئولیت جداگانه است. پس به طور مثال چنانچه مهندس ناظر دارای مدرک مهندسی عمران باشد علاوه بر مسائل مربوط به سازه بایستی در خصوص تاسیسات برقی و مکانیکی از قبیل چاه ارت، فیوز محافظ جان، دودکش ها و دریچه تبادل هوا و… بایستی نظارت به عمل آورد. البته اخیرا در شهر تهران مالک میبایستی نسبت به اخذ ناظرین برق و آبفا اقدام کند که با این کار بسیاری از مسئولیت های مربوط به تاسیسات مکانیکی و برقی بر عهده آنها خواهد بود.

در صورت عدم وجود ناظر نقشه برداری ، مسئولیت ایشان بر عهده ناظر معماری است.

 

بازخوانی یک پرونده: مسئولیت نظارت تک ناظره

در سال 1384 ساختمانی با متراژ 4800 متربع به تعداد 36 واحد پایان کار می گیرد. مهندس ناظر مربوطه تک ناظره بوده. در نقشه تاسیسات برقی و مکانیکی ساختمان سیستم اعلان و اطفاء حریق ذکر گردیده بود که مهندس ناظر مربوطه (رشته عمران) توجهی به این مساُله نمی نماید در سال 86-87  در یکی از واحدها اتش سوزی رخ می دهد. آقای الف به همراه مادرش در یکی از واحدهای ساختمان زندگی می کردند . مادر ایشان در اتاق خواب مشغول استراحت بودند ایشان بعد از صرف ناهار ، کتری را روی اجاق گاز می گذارند و برای خرید روزنامه از خانه خارج می شوند. در مسیر خارج از خانه با یک موتور سیکلت تصادف می کنند و آسیب بسیار جزئی می بیند و ایشان علی رغم اینکه صدمه ای ندیده بودند تمارض می کنند و به کمک مردم و اورژانس آقای الف به بیمارستان منتقل می شود دکتر به ایشان اعلام می کند که حادثه بدنی ندیده است و سالم می باشد و اقای الف با گرفتن پول از راننده موتورسیکلت به او رضایت می دهد. هنگام برگشت آقای الف از بیمارستان وقتی ایشان به مقابل درب خانه می رسد متوجه حضور مردم و خودروهای آتش نشانی مقابل درب ساختمان شده و متوجه می شود، واحد مربوط به آنان دچار حادثه شده است. آب کتری تمام شده و در اثر حرارت آتش به پرده و کابینت MDF  و مبلمان و… سرایت کرده و مادر ایشان در اثر خفگی با دود فوت نموده اند.

 

• شخصی آقای الف را راهنمایی می کند که شکایت کند و آقای الف و مدیر آپارتمان از شهرداری شکایت می کنند و اعلام می کند ساختمان سیستم اعلان و اطفاء حریق ندارد و سیستم های مذکور اجرا نشده است. شهرداری در دفاع از خود نقشه های تاسیسات مربوطه را به کارشناس ارائه می نماید و اعلام می کند که ناظر موظف بوده این تخلف را گزارش نماید تا شهرداری نیز از داد پایان کار ممانعت به عمل بیاورد. از وظایف ناظرین انطباق نقشه ها با اجرا می باشد . پس از 5 سال کارشناس سه نفره از ناظر سوال پرسیدند که علت عدم اجرای سیستم اعلان و اطفاء حریق چه بوده است؟

شهرداری نیز بلافاصله از ناظر به شورای انتظامی برای این تخلف شکایت می نماید.

 

• شورای انتظامی : در شورای انتظامی ناظر چنین اعلام کرد که بنده ناظر عمران هستم و تاسیسات به من ارتباطی ندارد و سازمان مقصر است که ناظرین مربوطه را معرفی ننموده است در آن مقطع شورای انتظامی ناظر مربوطه را تبرئه نمود.

کارشناسی : همزمان این پرونده در محکمه نیز پیگیری می گردید و در محکمه  از ناظر خواسته شد تا از خود دفاع کند و ناظر مجددا همان دفاعیه را تکرار نمود ولی کارشناسان سه نفره این نظر ناظر را نپذیرفتند و ناظر به میزان ده درصد محکوم گردید. نظریه کارشناسی سه نفره چنین بود : از آنجایی که نام یک ناظر در پروانه ساختمانی ذکر شده در نتیجه ناظر مسئول کل وظایف نظارتی من جمله نظارت تاسیساتی است.

دادگاه :پس از طی مراحل پرونده به دادگاه رسید که اولیای دم  و سازنده و شهرداری حضور داشتند . شهرداری و سازنده و بهره بردار تقصیر گرفتند.

 

•  ناظر در دادگاه بدوی :  درجلسه دادگاه بدوی قاضی ناظر را خواست و به ناظر گفت : طبق نظریه کارشناسی جرم شما این است که می بایستی  عدم اجرای سیستم اعلان و اطفای حریق که در نقشه ها آمده را گزارش می گردید تا شهرداری پایانکار صادر ننماید و سازنده را مکلف کند تا این ضعف را اصلاح نماید. از خودت دفاع کن ! و ناظر  همان استدلال را دوباره بیان کرد که رشته بنده عمران است و مقصر شهرداری و نظام مهندسی هستند که ناظر تاسیسات نگذاشته و چون کار تک ناظره است، بنده در وقوع این حادثه مقصر نیستم و بنده صلاحیت نظارت تاسیسات مکانیکی و برقی را ندارم. قاضی نه تنها نظر ناظر را نپذیرفت بلکه شروع به تندی کردن با ناظر نمود و گفت: تو صلاحیت نداشتی و نظارت کردی؟!… طبق ماده 616 قانون مجازات اسلامی 6 ماه برای ناظر زندان نوشت. ناظر مبهوت شد البته در ماده 616 از یک تا سه سال حبس است ولی قاضی گفت چون شما تحصیل کرده هستید و سوء سابقه نداری برای شما 6 ماه زندان می نویسم . ناظر سپس باز درخواست تخفیف میکند و در نهایت قاضی به ناظر می گوید : لایحه دفاعیه خودت را تغییر بده بگو من سهل انگاری  و بی مبالاتی و بی توجهی کردم و قاضی به ایشان لطف کرد و زندان را کان لم یکن کرد… پس مسئولیت تمامی ناظرین با تک ناظره است.^(**)

*7-13 :  به منظور ایجاد هماهنگی در کارهای نظارت ناظران حقیقی و حقوقی رشته های مختلف ساختمان و ارسال گزارش های مراحل اصلی کار حاصل از بازدیدهای مکرر ناظران از عملیات اجرایی ساختمان به مرجع صدور پروانه و سازمان استان،که باید براساس شرح خدمات مهندسان رشته ساختمان انجام پذیرد، ناظران رشته های معماری ،عمران،برق و مکانیک و ناظر هماهنگ کننده که یکی از ناظران رشته های معماری یا عمران همان کار خواهد بود توسط سازمان استان تعیین و به صاحب کار ، شهرداری و مجری ساختمان معرفی می شوند.(ص62 مبحث دوم ویرایش 92)

 

** ماده 616 قانون مجازات اسلامی :

در صورتی که قتل غیر عمد به واسطه بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی یا اقدام به امری که مرتکب در آن مهارت نداشته است یا به سبب عدم‌رعایت نظامات واقع شود، مسبب به حبس از یک تا سه سال و نیز به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه اولیای دم محکوم خواهد شد مگر اینکه‌ خطای محض باشد.

تبصره: مقررات این ماده شامل قتل غیر عمد در اثر تصادف رانندگی نمی گردد.