تعریف نظارت مستمر ، نظارت مقیم و نظارت عالیه و اشاره مختصری به مسئولیت های آنها 

 

 

متن پیش روی برگردان فایل صوتی است که به همت گروه نگارش آماده و در اختیار شما قرار گرفته است.

مرجع حقوق مهندسی ایران همیار و همراه جامعه مهندسی ایران

 

• در این جلسه با استناد به قوانین مختلف منجمله قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان، مباحث مقررات ملی ساختمان (بخصوص مبحث دوم)، تبصره 7 ماده صد قانون شهرداری ها و آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی به تعریف مهندس ناظر پرداخته میشود. قبل از هر چیز از تمامی مهندسین خواسته میشود که مقررات فوق را حتی اجمالا، مطالعه کنند، بخصوص آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی مصوب 1361 مجلس شورای اسلامی (اصلاحی 1381)را. زیرا بسیاری از دوستان مهندس در خصوص ایمنی، صرفا به مبحث دوازدهم مقررات ملی استناد میکنند، در حالی که در تعداد زیادی از دادنامه های صادره در دادگاه ها و نیز نظریه های ارایه شده از سوی کارشناسان و بازرسان اداره کار به این آیین نامه استناد شده است. این آیین نامه در 306 ماده تدوین شده و از حیث بررسی مسایل ایمنی از مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان بسیار مهم تر است.

(فایل pdf  این آیین نامه در سایت موجود است).

در بحث تعریف ناظر با استناد به قوانین ذکر شده در ابتدای جلسه، در سه بخش وظایف ناظر تعریف میشود:

الف) ناظر شخصی است که میبایست در حین اجرای ساختمان، بر ساختمان، نظارت مستمر داشته باشد، که این ساده ترین تعریف از نظارت میباشد.

ب) مطابق نقشه های مصوب و براساس مقررات ملی ساختمان بر ساختمان نظارت کند.

پ) بر هریک از دیتیل های اجرایی ساختمان نظارت داشته و در این مورد اظهار نظر نیز بکند و چنانچه تخلفی از مالک یا سازنده مشاهده نمود نسبت به ارایه گزارش مربوط به آن تخلف در موعد مقرر به شهرداری اقدام نماید.

 

• ذکر شد که وظیفه ناظر در حین اجرای ساختمان ، نظارت مستمر بر ساختمان است. سوالی که بسیار مطرح میشود این است که واژه مستمر از چه منبع قانونی ایی برگرفته شده است ؟! مهمترین و مشهورترین تعریف در خصوص نظارت مستمر در تبصره 7 ماده 100 قانون شهرداری ها و هم چنین ماده 7 آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی و مبحث دوم و سایر مباحث مقررات ملی آمده است.

نظارت مستمر یعنی آنکه منهدس ناظر، ساختمانی را که تحت نظارت دارد میبایستی زیر نظر داشته باشد، و البته این به این معنی نیست که ناظر 24 ساعته در محل ساختمان حاضر باشد زیرا وی ناظر مقیم نیست، آنچه که در مورد مهندس ناظر مهم است ، خروجی کار وی میباشد. خروجی مهندس ناظر گزارش های مرحله ای ارایه شده به شهرداری، دستور کارهای ابلاغی به مالک، سازنده یا مجری و مکاتباتی است که وی با مهندس محاسب و سازمان های مرتبط مانند نظام مهندسی، اداره کار ، اداره راه و شهرسازی و … انجام میدهد. پس معیار نظارت مستمر حضور فیزیکی ناظر نبوده و ملاک خروجی کار وی هست.

 

بازخوانی پرونده: نظارت مستمر

• بطور مثال در یکی از گودهای تهران که ملک مجاور در ضلع شرقی، به داخل گود ریزش کرد، و سه نفر کشته شدند، ناظر در زمان حادثه در محل حضور داشته و مشغول نظارت بود که ساختمان فروریخت. قبلا نیز اشاره شد که ناظر قادر نیست که با دست ساختمان را نگه داشته و از ریزشجلوگیری کند.قانون نیز چنین توقعی از ناظر ندارد. در این پرونده چون ناظر علیرغم حضور فیزیکی خودش هیچ گزارشی ارایه نداده بود به پرداخت 30درصد از خسارت محکوم شد.

پس حضور فیزیکی ناظر رافع مسئولیت های وی نیست. مجددا تاکید می شود مهم ترین خروجی کار ناظر گزارشات، مکاتبات و دستور کارهای وی میباشد.

 

• نظارت مقیم با نظارت مستمر در نظام مهندسی متفاوت است و این دو مفهوم را به جهت جلوگیری از اشتباه، باید از هم تفکیک کرد. ناظر مقیم مربوط به طرح های عمرانی است که در نظام فنی اجرایی حضور دارد و وظایف مرتبط به وی در شرایط عمومی پیمان و بخشنامه های سازمان مدیریت وبرنامه ریزی کشور ذکر شده است. ناظر مقیم مسئولیت ها و وظایف خاص خود را دارد و ساده ترین تعریف از نظارت مقیم، حضور در روزهای کاری در کارگاه در ساعات مشخص کاری و هنگام انجام امور اجرایی است. در جلسات آینده به وظایف و مسئولیت های ناظر مقیم نیز پرداخته خواهد شد. زیرا نظام مهندسی و نظام فنی اجرایی همپوشانی های خاصی در برخی مواقع باهم دارند، مانند پروژه های ساختمانی متعلق به ادارات دولتی در سطح شهرها که از اعتبارات عمرانی دولتی استفاده می کنند و دارای پروانه ساخت از شهرداری هستند و از خدمات مهندسی نظام مهندسی نیز استفاده میکنند. اینکه چگونه در محاکم قضایی با این موارد برخورد می شود پرونده هایی موجود است که بازخوانی خواهد شد.

در نظام فنی اجرایی علاوه بر ناظرین رشته های سازه برق مکانیک و غیره، نظارت عالیه نیز بر عملکرد بقیه ناظرین نظارت میکند. نظارت مقیم ارتباطی با نظارت مستمر ندارد و نظارت مستمر همین تعریفی هست که گفته شد، یعنی زیر نظر داشتن ساختمان تحت نظارت توسط ناظر و خروجی  ناظر شامل گزارشات مرحله ای به شهردای، دستور کارها به مالک و مکاتبات با مهندس محاسب و اداره راه وشهرسازی و اداره کار و سازمان نظام مهندسی و غیره است. این چهار چوب نظارت مستمر در ساخت و ساز شهری است. در نظام مهندسی نیز نظارت عالیه داریم که دارای مسئولیت های محدودی است و براساس ماده 35 قانون نظام مهندسی این وظیفه بر عهده وزارت مسکن و راه و شهرسازی است.

 

• مهندس ناظر مسئولیت اصلی نظارت بر ساختمان را دارد و با توجه به مسئولیت نظارت مستمر، ناظر باید به مباحث 22 گانه مسلط باشد. هدف از ارایه این دوره آموزشی حقوق مهندسی، آموزش مقررات ملی ساختمان به مهندسین براساس جرایمی است که اتفاق افتاده است. مانند کسی که از کفر به ایمان رسیده است. به این شیوه، کسی که جرم و خطا را میبیند و سپس قانون را مشاهده میکند، قانون در ذهن وی ثبت و ضبط میشود.

بازخوانی یک پرونده: عدم انطباق عملیت ساختمانی با نقشه مصوب توسط ناظر

تابستان سال 93 ساختمانی 8 طبقه در منطقه اوین درکه تهران که حدود 6 سال پیش از حادثه پایان کار گرفته، 20 واحد بود و بهره برداری هم می شد، پنجره یکی از واحدها در طبقه سوم در حالی که باز بوده است با وزش باد بهم خورده و پنجره بهم کوبیده شده که باعث شکستن شیشه کناری شده و تکه شیشه های شکسته به گذر مجاور سقوط می کند که تکه ای از  شیشه های سقوط کرده به شاهرگ عابری پیاده برخورد کرده و دراثر خونریزی منجر به کما و درنهایت مرگ عابر می شود. در اینجا چون انسانی فوت کرده است میبایست تکلیف دیه شخص حادثه دیده مشخص گردد. براثر شکایت اولیای دم متوفی، صاحب واحد آپارتمانی، مدیر آپارتمان و سازنده به محکمه احضار میشوند. کارشناس بعد از بررسی پرونده و معاینه محل، نظر میدهد که طبق مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان کلیه شیشه های پنجره هایی که ابعادش بزرگتر از 90*150 سانتیمتر باشد میبایست ایمن و غیر ریزنده باشد، یعنی در زبان عامیانه، شیشه سکوریت باشد.

به مهندسین توصیه میشود کتاب کلید واژه های مقررات ملی ساختمان را تهیه کنند و با استفاده از این کتاب به راحتی میتوان بندهای مرتبط با هر واژه را در بخش های مختلف مباحث مقررات ملی ساختمان یافت و مطالعه کرد.

 

• کارشناس به استناد بند فوق درمبحث چهارم مقررات ملی ساختمان نتیجتا برای ناظرمعماری 10 درصد تقصیر در نظر میگیرد و ذکر میکند که ناظر معماری باید غیر استاندارد بودن شیشه ها را از حیث ابعاد و ریزنده بودن در گزارشات خود ذکر می کرد، در آن صورت اگر پایان کار هم میداد به واسطه گزارش به مرجع صدور پروانه وی تبرئه و قصور ناظر به شهرداری منتقل میشد.

بنابراین گزارش های مرحله ای و سایرگزارش ها و بازدیدها قلب تپنده عملکرد ناظر و اسلحه ای برای تبرئه ناظر است. درادامه سیر پرونده در کارشناسی سه نفره ناظر معماری همچنان 10 درصد تقصیر را دریافت می کند، ولی در این مرحله مهندس طراح معمار را هم وارد گود کرده و عملکرد وی را هم بررسی میکنند، ولی چون ابعاد پنجره ها و شیشه ها در نقشه های معماری مصوب کوچکتر از ابعاد 90*150 سانتیمتر بود، طراح تبرئه شد. پس در صورتی که شیشه ها بزرگتر از این ابعاد می بود طراح معماری حتما باید بر روی نقشه ها ذکر میکرد که شیشه  این پنجره ها باید از نوع ایمن و غیر ریزنده استفاده شود.

در این پرونده ناظر مقصر شناخته می شود چون وظیفه داشت در حین نظارت، مغایرت اجرا با نقشه ها را گزارش میداد و این توقعی است که قانون گذار از شخص مهندس ناظر دارد.

 

• تعریف اجمالی از مسئولیت مهندس ناظر و نظارت مستمر در نظام مهندس ساختمان در این جلسه ارایه شد، که در جلسات بعدی بطور مفصل تر شرح داده خواهد شد. نظارت (هم چنین طراحی و اجرا) مانند داستان آلیس در سرزمین عجایب، برخلاف ظاهر ساده، ژرفا و عمق زیادی دارد و مهندسین باید به آثار و تبعات رفتارهای مهندسی خود آگاه باشند. در مورد حق الزحمه نظارت، میزان آن همان است که سازمان نظام مهندسی در زمان ارجاع کار به مهندسین براساس تعرفه از مالک دریافت کرده و به مهندسین ناظر پرداخت می کند. همچنین خدمات طراحی که مهندسین در چهارچوب آن باید حق الزحمه دریافت کنند براساس تعرفه مصوب می باشد، در غیر اینصورت تخلف انتظامی صورت گرفته است. در مورد مجری ، حق الزحمه توافقی است چون جنبه پیمانکاری دارد و با مالک هر توافقی از نظر هزینه اجرا می توان انجام داد و از این نظر ممانعت قانونی وجود ندارد.