بازخوانی تعدادی از پرونده های محکومیت های مهندسین ناظر در مرحله گودبرداری و ارائه راهکارهایی که منجر به تبرئه مهندس ناظر در دادگاه خواهد شد

 

متن پیش روی برگردان فایل صوتی است که به همت گروه نگارش آماده و در اختیار شما قرار گرفته است.

مرجع حقوق مهندسی ایران همیار و همراه جامعه مهندسی ایران

در این جلسه دو پرونده واقعی که تقریبا خروجی مباحث هستند که تاکنون مطرح کردیم را بازخوانی خواهیم کرد. این پرونده‌ها پیچ و خم‌های ظریفی دارد.

 

پرونده واقعی اول : محکومیت شهرداری بدلیل توقف کلی عملیات در حین گودبرداری و تبرئه ناظر

در اردیبهشت ماه سال 1392 در یکی از مناطق شهر تهران، مالک یک پروژه ساختمانی پس از صدور پروانه و بدون اخذ مجوز شروع به‌کار از مهندس ناظر، اقدام به تخریب بنای قدیمی و سپس گودبرداری نمود. هنگامی که مالک قصد اجرای سازه نگهبان را داشت، شهرداری ناحیه متوجه موضوع گردیده و از ادامه عملیات جلوگیری می‌نماید. در ادامه ساختمانی در ضلع شمالی ملک، ریزش می‌کند و منجر به فوت دو نفر می‌گردد. این موضوع درحالی است که علی‌رغم صدور پروانه ساختمانی، مهندس ناظر هنوز مجوز شروع به کار به مالک نداده و اطلاعی از عملیات اجرایی نداشته است. پس از ارجاع پرونده به دادسرای کیفری، در کارشناسی سه نفره و پنج نفره، مالک 70 درصد و شهرداری هم به دلیل جلوگیری از اجرای سازه نگهبان 30 درصد مقصر شناخته شد. در این پرونده مهندس ناظر تبرئه گردید. زیرا شهرداری رأساً عملیات اجرایی را متوقف کرده و مهندس ناظر هیچ گونه دستور جلوگیری ارائه ننموده بود.

ممکن است این سوال پیش آید با توجه به آنکه مسئولیت مهندس ناظر از زمان صدور پروانه ساختمانی می‌باشد چگونه مهندس ناظر تبرئه شده است؟

درصورتی که اثبات می شد شهرداری از ادامه عملیات اجرایی جلوگیری نکرده بود و ملک مجاور ریزش می‌نمود مهندس ناظر هم در این پرونده محکومیت می گرفت.

در این پرونده، هیات کارشناسان رسمی دادگستری به این نتیجه رسیدند که مالک در حال ایمن‌سازی پلاک‌های مجاور بوده ولی شهرداری از این کار جلوگیری نموده است. و دفاعیه مهندس ناظر در دادگاه هم به این صورت بود که بنده از شروع عملیات ساختمانی آگاهی نداشته و مالک بدون اطلاع کتبی به من، اقدام به انجام کار نموده است. البته ما در اینجا قصد توجیه نظریه کارشناسان رسمی دادگستری در پرونده را نداریم ولی در پرونده های مشابه اگر مهندس ناظر نتواند به خوبی از خودش دفاع کند و استدلال مناسب ارائه ندهد ممکن است تقصیر بگیرد. بدین صورت که مهندس ناظر باید با اقامه دلیل، اثبات کند که شهرداری از اجرای سازه نگهبان ممانعت نموده و این امر منجر به ریزش پلاک مجاور گردیده است بایستی به طرقی تبعات آن متوجه شهرداری و مالک به دلیل عدم اطلاع ‌رسانی و اخذ مجوز شروع به‌کار از ناظر گردد.

پرونده واقعی دوم :

در این پرونده که شهرداری، مالک و مهندس ناظر هرسه تقصیر گرفتند، کمی عجیب‌تر و خیلی بحث‌برانگیزتر می‌باشد. در این پرونده هنوز پروانه ساختمانی صادر نشده بود اما مهندس ناظر برگه تعهد نظارت خود را در دفتر اسناد رسمی گواهی امضاء نموده و به مالک تحویل داده بود و به این برگه نیز در شهرداری منطقه شماره سریال اختصاص داده شده بود. مالک بدون اخذ پروانه ساختمانی اقدام به تخریب بنای قدیمی و سپس گودبرداری می­کند. هنگامی که مالک در حال اجرای سازه نگهبان بود، مهندس ناظر پروژه به طور اتفاقی از محل بازدید کرده و به مالک اعتراض می­کند که چرا بدون اخذ پروانه ساختمانی و مجوز شروع بکار اقدام به تخریب بنای قدیمی و اجرای سازه نگهبان نموده است؟ مالک به صحبت­های مهندس ناظر توجهی نمی­کند و به عملیات ادامه می­دهد. مهندس ناظر سریعاً به شهرداری ناحیه مراجعه نموده و موضوع را به اطلاع معاون شهرسازی ناحیه می­رساند. معاون شهرسازی ناحیه از مهندس ناظر درخواست می­کند که ایشان نامه­ای خطاب به شهرداری تهیه و دستور توقف ادامه عملیات مالک را صادر نماید. متاسفانه مهندس ناظر چنین نامه­ای را تهیه و با مهر و امضا و تاریخ به معاون شهرسازی ناحیه تحویل می­دهد و شهرداری ناحیه سریعاً از ادامه فعالیت مالک جلوگیری می‌نماید. پس از جلوگیری از عملیات، پلاک ضلع شرقی ملک (در حال گودبرداری) ریزش نموده و منجر به فوت یک نفر می­گردد. در این پرونده، در کارشناسی یک نفره، مهندس ناظر 10 درصد، شهرداری 10 درصد و مالک 80 درصد تقصیر می­گیرد. بحثی که در کارشناسی یک نفره مطرح بود اینکه مهندس ناظر قرارداد نظارت را امضا و برگه تعهد نظارت خود را در دفتر اسناد رسمی گواهی امضاء نموده و این برگه در شهرداری منطقه، شماره سریال اخذ کرده (صلاحیت ایشان تایید شده) در نتیجه ایشان مسئول می­باشد. پس از اعتراض مهندس ناظر و شهرداری، پرونده به کارشناسی سه نفره ارجاع گردید. لایحه دفاعیه مهندس ناظر به این صورت ارائه شد که طبق تبصره 7 ماده 100 قانون شهرداری­ها مسئولیت مهندس ناظر از زمان صدور پروانه ساختمانی آغاز می­گردد. اگر قبل از صدور پروانه، مالک اقدام به شروع عملیات ساختمانی نماید مهندس ناظر هیچگونه مسئولیتی ندارد و شهرداری بایستی مانع شروع عملیات اجرایی گردد و اجازه ندهد مالک بدون اخذ پروانه ساختمانی اقدام به شروع عملیات نماید. بنابراین در این دفاعیه، مهندس ناظر باید تبرئه گردد و شهرداری بایستی به عنوان مقصر شناخته شود.

همان طور که گفته شد در این پرونده لایحه دفاعیه­ای تنظیم گردید و به طور حضوری با هیات کارشناسی سه نفره صحبت شد که مسئولیت مهندس ناظر از زمان صدور پروانه ساختمانی شروع می­شود و در خصوص اقدامات مالک قبل از صدور پروانه ساختمانی (شامل تخریب و خاکبرداری و …) شخص ایشان و شهرداری ضامن انجام این عملیات می­باشند. زیرا شهرداری طبق قانون شهرداری­ها نباید اجازه دهد که عملیات ساختمانی قبل از صدور پروانه ساختمانی آغاز گردد (به ویژه در تهران).

کارشناسان هیات سه نفره در پاسخ، بحثی را مطرح کردند که برهان قاطعی برای نقض اظهارات ایشان وجود نداشت. ایشان اظهار داشتند که در این پرونده به دو دلیل مهندس ناظر نیز بایستی درصد تقصیر بگیرد. اولا با توجه به شروع مسئولیت مهندس ناظر پس از صدور پروانه ساختمانی، مهندس ناظر قبل از صدور پروانه در امر نظارت دخالت کرده و گزارشی به شهرداری ارائه نموده است که این موضوع تخلف آشکار می­باشد. دوما در گزارش خود دستور توقف اجرای سازه نگهبان را صادر نموده است که دستور کار وی نیز دارای اشکال بوده. البته در اینجا (کارشناسی سه نفره) بحث ارائه شده در کارشناسی یک نفره مبنی بر امضای قرارداد نظارت توسط مهندس ناظر و گواهی امضاء نمودن برگه تعهد نظارت مطرح نگردید. به هرحال در کارشناسی سه نفره، مهندس ناظر 5 درصد و شهرداری 15 درصد مقصر شناخته شد.

شهرداری نیز به دو دلیل 15 درصد تقصیر گرفت. اول آنکه چرا شهرداری اجازه داده ساختمانی که هنوز پروانه آن صادر نشده اقدام به ساخت و ساز (شامل تخریب و گودبرداری) نماید؟ (این موضوع خطای کوچکی نمی­باشد). دوم آنکه چرا شهرداری از دستور کار مهندس ناظری که هنوز نام وی به طور رسمی در پروانه ساختمانی درج نشده و به­ طور رسمی مهندس ناظر پروژه نمی­باشد، تبعیت نموده است؟

پس به­طور کلی بایستی توجه داشته باشید که در هنگام عملیات گودبرداری به هیچ وجه نباید دستور توقف عملیات اجرای سازه نگهبان ارائه گردد چراکه این امر مسئولیت سنگینی دارد. اما درخصوص عدم رعایت موارد ایمنی در هنگام اجرای سازه اصلی ساختمان و یا مراحلی مانند سفت­کاری و نارک­کاری، مهندس ناظر بایستی حتما دستور توقف صادر نماید. در پرونده اخیر اگر مهندس ناظر هیچ­گونه دخالتی ننموده و گزارشی ارائه نکرده بود تبرئه می­گردید چون عملیات انجام شده توسط مالک و حادثه مربوط به آن قبل از صدور پروانه ساختمانی رخ داده بود. در این­گونه مواقع مهندس ناظرمی تواند به طور شفاهی مراتب را به اطلاع شهرداری برساند و اظهار نماید مالک بدون اخذ پروانه ساختمانی اقدام به شروع عملیات ساختمانی و تخریب و گودبرداری نموده است (گزارش کتبی ارائه ندهید چون آثار حقوقی و مسئولیت برای ناظر دارد).

موضوع بعدی که از سرفصل­های بسیار مهم و پیچیده بوده و همیشه مورد بحث و مناقشه واقع می­شود، تناقض در آرای محاکم قضایی برای پرونده ­های مشابه می‌باشد. در این قسمت مثال­هایی از آنها ارائه و راه حل مواجهه مهندس ناظر با این قبیل تناقض­ها بیان می­گردد.

 پرونده اول :

 مالک یک ساختمان پس از اخذ پروانه ساختمانی و قبل از تقاضای شروع به­کار از مهندس ناظر، خودسرانه و بدون اطلاع به مهندس ناظر اقدام به تخریب ملک قدیمی و سپس گودبرداری نمود. مهندس ناظر هم هیچ­گونه اطلاعی از شروع عملیات اجرایی نداشت. در هنگام خاکبرداری پلاک ضلع شرقی ریزش کرده و یک نفر فوت نمود و پرونده به دادگاه ارجاع گردید. در این دادنامه مهندس ناظر تبرئه گردید.

 پرونده دوم:

 این پرونده عیناً مانند پرونده اول می­باشد اما در این پرونده مهندس ناظر به میزان 10 درصد مقصر شناخته شد. این دو پرونده مشابه که حادثه آنها در دو نقطه متفاوت از شهر تهران و با فاصله زمانی حدود یک سال اتفاق افتاده بود هیچ تفاوتی با هم نداشتند. پس از بررسی دو پرونده با هم متوجه شدیم با وجود آنکه جرم مهندس ناظر در هر دو پرونده یکی است، در اولی مهندس ناظر تبرئه و در دومی 10 درصد تقصیر گرفته است. نکته جالب آن بود که هردو پرونده در یک شعبه دادسرای کیفری و توسط یک قاضی مورد بررسی قرار گرفته بود.

برای رفع ابهام در این خصوص هر دو پرونده را نزد قاضی برده و این سوال را مطرح نمودیم که چرا با وجود آنکه جرائم مهندسان ناظر در این دو پرونده مشابه همدیگر است، جنابعالی دو رای متفاوت را صادر نموده­اید؟

ایشان اظهار داشتند که: «بر اساس نظریه کارشناس رسمی دادگستری رای صادر نمودم و شخصاً در مورد مسائل فنی اظهار نظری نکردم.»

در پرونده اول، کارشناس رسمی دادگستری، مهندس ناظر را تبرئه نموده و در پرونده دوم، کارشناس رسمی دیگری مهندس ناظر را 10 درصد مقصر شناخته بود. بنابراین هردو گزارش کارشناسان رسمی دادگستری را دقیقا مطالعه و دلایل آنها را مشاهده نمودیم و سپس به­طور جداگانه با آنها تماس تلفنی برقرار کردیم و مباحث مفصلی را از دلایل تبرئه و محکومیت این مهندسان ناظر از هردو کارشناس شنیدیم. ضمناً این دو کارشناس هیچ­گونه شناختی نسبت به هم نداشتند. اولی از کارشناسان ماده 187 و دومی از کارشناسان کانون بود.

• کارشناس پرونده اول در نظریه کارشناسی خود اظهار کرده بود طبق تبصره 7 ماده 100 قانون شهرداری، مسئولیت مهندس ناظر از زمان صدور پروانه ساختمانی آغاز می­گردد اما طبق بند 2-4-5 صفحه سوم مبحث دوم مقررات ملی ساختمان و همچنین طبق توضیحات مندرج در پروانه ساختمانی، مالک ساختمان موظف است کلیه عملیات اجرایی از جمله شروع به کار را به اطلاع مهندس ناظر برساند و از وی مجوز کتبی اخذ نماید. از آنجاکه مالک چنین مجوزی را اخذ ننموده متخلف می­باشد و مهندس ناظر چون اطلاعی از شروع عملیات نداشته بی­تقصیر بوده و تبرئه می­گردد.

کارشناس پرونده دوم نظر کاملاً متفاوت داشت. استدلال ایشان به این صورت بود که طبق تبصره 7 ماده 100 قانون شهرداری، مسئولیت مهندس ناظر از زمان صدور پروانه ساختمانی آغاز می­گردد نه از زمان صدور شروع به کار. در صورتی که مالک از مهندس ناظر مجوز شروع به­کار اخذ ننماید مقصر می­باشد همان­طورکه در این پرونده هم به میزان 90 درصد تقصیر گرفته ولی عدم اخذ مجوز شروع به­کار توسط مالک رافع مسئولیت مهندس ناظر نمی­باشد. به عبارت دیگر مهندس ناظر بایستی در مدت زمان بعد از صدور پرونه ساختمانی و قبل از شروع به­کار نظارت مستمر بر پروژه داشته باشد و از ساختمان بازدید نماید. در خصوص این پرونده مهندس ناظر بایستی گزارش تخلفات مالک را به شهرداری اعلام می­کرد.

کارشناس پرونده دوم اعتقاد داشت که ادعای مهندس ناظر مبنی بر عدم امکان اطلاع وی از تاریخ صدور پروانه ساختمانی پس از گواهی امضا نمودن فرم تعهد نظارت، بی­اساس می­باشد چراکه وی می­تواند به کارتابل خود در سایت شهرداری مراجعه نماید و علاوه برآنکه از تاریخ صدور پروانه ساختمانی مطلع شود یک نسخه پرینت از آن نیز تهیه نماید. بنابراین ادعای مهندس ناظر درباره عدم امکان نظارت مستمر به دلیل عدم اطلاع ­رسانی مالک در خصوص تاریخ صدور پروانه ساختمانی بی­اساس بوده و به همین دلیل ایشان نیز مقصر می­باشد.

سپس دلایل و نظریات کارشناس پرونده دوم را به کارشناس پرونده اول منتقل نموده و نظر وی را درباره علت تبرئه مهندس ناظر جویا شدیم. ایشان همچنان معتقد بود که بایستی صدور پروانه ساختمانی به مهندس ناظر ابلاغ گردد و شرایط احراز ابلاغ هر موضوعی در ماده 83 آیین دادرسی مدنی ذکر شده است. نظر ایشان این بود که مراجعه مهندس ناظر به کارتابل خود در سایت شهرداری و مشاهده تاریخ صدور پروانه ساختمانی، روش احراز ابلاغ پروانه ساختمانی نمی­باشد. در نتیجه مهندس ناظر از نظر وی بی­تقصیر بوده و بایستی تبرئه گردد.

بنابراین ما با دو نظریه مختلف مواجه هستیم و متاسفانه قضات در مبانی حقوقی گزارش­ها و نظرات کارشناسان رسمی دادگستری دخالتی نمی­کنند چون تعداد پرونده­ها در شعبه­های دادگاه­ها آنقدر زیاد است که قاضی فرصت چندانی ندارد و فقط براساس نظر کارشناس رسمی دادگستری رأی خود را صادر می­کند.

همان­طور که گفته شد برای دو پرونده با شرایط کاملاً یکسان در یک شعبه دادگاه و توسط یک قاضی واحد دو رأی متفاوت صادر گردیده است که صرفا فقط به دلیل تعابیر متفاوت کارشناسان رسمی پرونده از مفاد قانون حاصل شده است. در اینجا قصد داریم راه حل مهندس ناظر برای مقابله با چنین حوادثی و چنین تعابیر کارشناسی متفاوتی را شرح دهیم.

اینکه دو جرم یکسان و مشخص، دو رأی متفاوت می­گیرد موضوع جدیدی در محاکم قضایی نمی­باشد. به­طور کلی مهندس ناظر باید به­گونه­ای رفتار کند که جای هیچ تعبیر متفاوتی برای هر کارشناس رسمی در هر محکمه­ای باقی نگذارد و آنچنان روش قوی به­کار گیرد که در بین تعابیر متفاوت، گرفتار نشود. در این مبحث روش­های حقوقی انجام نظارت بیان می­شود که جای هیچ تفسیر متفاوتی برای هیچ­کس باقی نگذارد به­طوری که در صورت وقوع حادثه، مهندس ناظر به­طور قطعی در هر محکمه­ای با هر کارشناسی تبرئه گردد و سرنوشت وی به­دست تعبیر و تفسیر کارشناسان قرار نگیرد. یک مثال جالب در این رابطه با یکی از کشتی­گیران معروف و صاحب نام کشور ارائه می­کنیم.

نقل قول از زبان مهندس میررضوی: «ایشان همسایه منزل پدری ما بود و چندین مدال سنگین وزن جهانی را کسب نموده بود. در اوائل دهه هفتاد در سن حدود بیست سالگی وارد اردوی تیم ملی ایران گردید و هر موقع در مسابقات المپیک و یا کشتی آزاد جهان شرکت می­کرد مدالی را کسب نمی­کرد و هر موقع به ملاقات ایشان می­رفتیم اظهار می­نمود که با وجود اینکه من در مسابقه انواع فنون را اجرا نمودم و باید امتیازهای مختلف را می­گرفتم، ناداوری بنده را از کسب مدال محروم کرد. بالاخره پس از چندسال ایشان موفق به کسب اولین مدال طلای سنگین وزن خود گردید. پس از بازگشت وی از مسابقات وقتی که به دیدار ایشان رفتیم، قبل از اینکه کسی سوالی در مورد وضعیت داوری در مسابقات بپرسد خود ایشان صحبت جالبی داشت که مشابه آن در اینجا برای مهندس ناظر مفید است. ایشان اظهار داشت امسال صحبت مربی ما این بود که شما فرض کنید که حریف مقابل، هم داور وسط و هم داور کنار تشک را خریده­ است بنابراین باید جوری کشتی بگیری که حریف را ضربه فنی کنی. وقتی شما پشت حریف را بر روی تشک به زمین بزنی حتی اگر داور را خریده باشند داور مجبور است دست شما را به عنوان برنده بالا ببرد اما وقتی به امید این باشی که با اجرای انواع فنون امتیازات مختلف جمع کنی ممکن است داور بعضی امتیازات را قبول نکند ضمن اینکه حریف هم فنون مختلفی را اجرا می­کند. در اینجا می­خواهیم مشابه این روش کشتی­گیری را در انجام نظارت بیان کنیم و به­کارگیری روش­های حقوقی برای مهندسان ناظر را آموزش دهیم.»

در مناطق 22 گانه شهر تهران، هنگامی که مهندس ناظر برگه تعهد نظارت خود را گواهی امضای محضری نموده و به مالک تحویل می­دهد به محض آنکه در شهرداری به آن شماره سریال اختصاص می­یابد در کارتابل مهندس ناظر در سایت شهرداری تهران (در جلسات اول در رابطه با این سایت و نحوه مراجعه به آن توضیحات کامل ارائه شد) مشخصات پروانه ساختمانی و متراژ، شماره پرونده، پلاک ثبتی و آدرس ملک قابل مشاهده است و تنها تاریخ صدور پروانه هنوز مشخص نشده است. مهندس ناظر بایستی هر شب کارتابل خود را در سایت شهرداری تهران مشاهده کند که آیا پروانه ساختمانی صادر شده یا خیر؟ (در خصوص سایر شهرها احتمالا رویه خاص اتوماسیونی برقرار می­باشد) اگر پروانه ساختمانی مربوطه صادر شده بود با مالک تماس تلفنی برقرار و برنامه ایشان برای شروع به­کار را جویا شوید. اگر ایشان قصد اخذ مجوز شروع به عملیات ساختمانی از شما را داشت، مراحل مربوطه (که قبلاً شرح داده شد) را انجام می­دهید. مراحل بازدید از ملک­های مجاور، تکلیف کردن انجام بیمه ­نامه­ ها به مالک و سایر کنترل­ها را انجام داده و سپس مجوز شروع به­کار را برای ایشان صادر کنید. اما اگر مالک اصراری برای اخذ مجوز شروع به­کار از مهندس ناظر نداشت و اظهار کرد هنوز برنامه مشخصی برای این­کار ندارد، شما بعنوان ناظر باید توجه داشته باشید که کار سختی در پیش رو دارید چراکه مالک اطلاعات درست و دقیقی از برنامه­های خود به شما ارائه نمی­دهد. این چنین مالک و ساختمانی بایستی حتما به دقت زیر نظر مهندس ناظر قرار گیرد. در صورت عدم توجه مهندس ناظر، اگر مالک بدون اطلاع­رسانی، عملیات ساختمانی را انجام دهد و به هردلیلی پای مهندس ناظر به محکمه قضایی باز شود طبق تبصره 7 ماده 100 قانون شهرداری که ذکر شد، مهندس ناظر بایستی نظارت مستمر داشته باشد، عملاً سرنوشت وی در سیکل تعبیر و تفسیر کارشناسان قرار می­گیرد. پس نکته اول آن است مالکی که اظهار می­کند فعلاً قصد شروع به­کار ندارد قطعاً شرایط ویژه و برنامه خاصی دارد و این پروژه باید به دقت زیر نظر قرار گیرد. به عبارت دیگر حدوداً هفته­ای یکبار بایستی به محل ساختمان تحت نظارت خود مراجعه نمایید. درصورتی­که مالک هنوز عملیات ساختمانی را شروع نکرده و یا مشاهده نمودید در ملک قدیمی زندگی عادی در جریان است، نیاز به انجام اقدام خاصی از سوی مهندس ناظر نمی­باشد. اما  درصورتی که مشاهده نمودید عملیات تخریب ملک قدیمی مانند بیرون آوردن در و پنجره­ها آغاز شده، سریعاً با مالک تماس تلفنی برقرار و در محل پروژه حاضر شوید.

• در ادامه به مالک بگویید طبق تذکرات شفاهی که قبلاً به ایشان اظهار نمودید لازم بود انجام مراحل مختلف قبل از شروع به کار شامل بیمه نمودن ملک توسط مالک، ارائه گزارش همجواری توسط مهندس ناظر و صدور برگه شروع به­کار صورت پذیرد.

 اگر مالک این تذکرات شما را پذیرفت، مراحل مربوطه (که قبلاً شرح داده شد) را انجام دهید. اما اگر مالک صحبت­های شما را نپذیرفت و اقدام به ادامه کارهای خودسرانه نمود مسئولیت شما به عنوان مهندس ناظر کمی سخت می­شود. ابتدا برگه شروع به­کار ایشان را امضا نکنید. دوم اینکه یک نسخه از پروانه ساختمانی را از کارتابل خود پرینت گرفته و طی نامه­ای به مالک اعلام نمایید جنابعالی بدون اخذ مجوز شروع به­کار از مهندس ناظر، بدون بیمه نمودن ملک و بدون رعایت موارد ایمنی مانند عدم استفاده از کلاه و کفش ایمنی و روش اشتباه تخریب (این روش اشتباه باید در گزارش ذکر و راه حل صحیح تخریب نیز بیان گردد) اقدام به شروع عملیات ساختمانی نموده­اید. اگر نقشه مصوب سازه نگهبان متناسب با گودبرداری آن پروژه نبود در همین نامه ذکر شود و از مالک بخواهید ضمن مراجعه به مهندس محاسب نقشه سازه نگهبان متناسب با این پروژه را از ایشان دریافت نماید. ضمناً در نسخه کپی این نامه طبق روشی که قبلاً ذکر شد از مالک رسید دریافت نمایید. درصورتی­که مالک از دریافت نامه شما خودداری نمود علاوه بر آنکه باید برای ایشان اظهارنامه قضایی ارسال کنید با توجه به اینکه پروژه در مرحله شروع تخریب می‌باشد از دو همسایه مجاور که نگران تخریب و گودبرداری ملک قدیمی می‌باشند استشهادیه جمع‌آوری کنید با این مضمون که مالک پروژه از دریافت نامه دستور کار مهندس ناظر در خصوص رعایت موارد ایمنی و حفظ پلاک‌های مجاور استنکاف نموده است (توجه داشته باشید که در حال حاضر هنوز برگه شروع به‌کار را امضا نکرده‌اید و این موضوع در نامه ابلاغ به مالک نیز ذکر گردد). ضمناً این استشهادیه را نیز ضمیمه اظهارنامه قضایی فوق‌الذکر برای مالک ارسال نمایید. سپس به شهرداری ناحیه مراجعه نموده و خطاب به معاون شهرسازی ناحیه طی‌ نامه‌ای اعلام کنید که مالک پرونده بدون اخذ مجوز شروع به‌کار از مهندس ناظر اقدام به تخریب ملک قدیمی کرده است. لازم به ذکر است که بایستی مرحله دقیق عملیات تخریب را ذکر کنید مثلاً عنوان نمایید که تخریب در مرحله درآوردن در و پنجره‌ها می‌باشد. همچنین موارد عدم رعایت نکات ایمنی مانند عدم استفاده از کلاه و کفش ایمنی و نیز روش اشتباه تخریب (این روش اشتباه باید در گزارش ذکر و راه حل صحیح تخریب نیز بیان گردد) را نیز اعلام نمایید. در صورتی که نقشه مصوب سازه نگهبان متناسب با گودبرداری آن پروژه نبود در همین نامه ذکر و اعلام نمائید که مالک بایستی ضمن مراجعه به مهندس محاسب، آن را اصلاح نماید. همچنین عدم حضور مجری صاحب صلاحیت در کارگاه را اطلاع دهید و در انتهای نامه دستور توقف عملیات در آن مرحله تخریب را صادر کنید. لازم به ذکر است که دستور توقف در این مرحله ایرادی ندارد چون این موضوع آسیبی به کسی نمی‌رساند. همچنین در خاتمه نامه ذکر کنید مسئولیت عواقب هرگونه فعالیت پس از این تاریخ بر عهده شهرداری می‌باشد.

• در خصوص نامه‌ای که در بند قبل عنوان گردید نکته مهمی وجود دارد. همان‌طور که ذکر شد مهندس ناظر بایستی در این نامه نوع و مرحله عملیات تخریب را ذکر کند مثلاً عنوان نماید که تخریب در مرحله درآوردن در و پنجره‌ها (و یا هر مرحله دیگری) می‌باشد. در این رابطه پرونده‌هایی با شرایط ذکر شده در بند قبل وجود داشته که مشکلاتی را برای مهندس ناظر به وجود آورده است. به عبارت دیگر مهندس ناظر، نامه­ای به شهرداری ارسال نموده که مالک در حال انجام عملیات تخریب است و همه موارد فوق‌الذکر را در گزارش خود عنوان نموده و شهرداری هم عملیات تخریب را متوقف و کارگاه را تعطیل کرده است. اما از آنجایی که تاریخ گزارش مهندس ناظر و توقف کار توسط شهرداری چند روزی زمان می­برد (حداقل حدود یک هفته تا ده روز)، ممکن است درآوردن در و پنجره­ها به اتمام رسیده و مقداری از تخریب سقف­ها هم انجام شده و یکی از سقف­ها در حالت ناپایدار مانده باشد و در همین موقع عوامل شهرداری عملیات ساختمانی را متوقف و وسایل مورد نیاز تخریب (شامل بیل، کلنگ، دستگاه جوش، هوا برش و …) را توقیف نمایند. سپس شهرداری مالک را مجبور به اخذ مجوز شروع به­کار می­کند. تا وقتی که مالک مقدمات شروع به­کار (شامل اخذ کد رهگیری پسماند، تهیه بیمه­نامه­ها و …) را فراهم کند مجددا یک زمان دیگر علاوه بر زمان تاخیر شهرداری در توقف عملیات طول می­کشد (حداقل حدود یک هفته تا ده روز). بنابراین ممکن است از زمان ارسال نامه مهندس ناظر تا توقف کار توسط شهرداری حدود بیست روز طول بکشد. به عنوان مثال وقتی که یکی از سقف­های ملک در حال تخریب، ناپایدار مانده و احتمال خطر برای  کارگران در محوطه کارگاه وجود داشته باشند و اگر سقف ناپایدار تخریب و باعث مرگ کارگران شود. پرونده به دادگاه کیفری ارجاع می­شود و پس از بازدید کارشناس رسمی دادگستری، مالک مدعی می­شود که عملیات تخریب توسط شهرداری متوقف شده و بنده قادر به ادامه تخریب و پایدار نمودن سقف نبوده­ام. کارشناس رسمی اعلام می کند که ادعای مالک صحیح می­باشد و عملیات تخریب در حالت ناپایداری سقف، توسط شهرداری متوقف شده است. در ادامه شهرداری هم مدعی می­شود که پس از دستور کتبی مهندس ناظر اقدام به توقف عملیات تخریب نموده­اند. پس از احضار مهندس ناظر به دادگاه، ایشان شرح ماوقع را توضیح می­دهد و اعلام می­کند در هنگام گزارش بنده، عملیات تخریب در مرحله در آوردن در و پنجره­ها بوده و شهرداری با تاخیر عملیات را متوقف نموده به­طوری­که کار به تخریب سقف­ها رسیده و سقف مورد نظر در حالت ناپایدار قرار گرفته است. با همه این توضیحات مهندس ناظر به طور کامل تبرئه نمی­گردد و درصدی تقصیر می­گیرد.

 کارشناس رسمی اعلام می­کند مهندس ناظر بایستی در گزارش خود ذکر می­کرد که عملیات تخریب در چه مرحله­ای می­باشد. اگر چنانچه که در گزارش عنوان می­شد که عملیات تخریب در مرحله در آوردن در و پنجره­ها می­باشد، مهندس ناظر تبرئه می­شد و شهرداری به دلیل تاخیر در توقف عملیات کاملاً مقصر شناخته می­شد. به هرحال درصورت عدم ذکر در گزارش، اثبات اینکه مهندس ناظر دقیقاً در چه زمانی و چه مرحله­ای دستور توقف عملیات تخریب را داده بسیار مشکل است. لازم به ذکر است اگر مهندس ناظر در حالتی مشابه این پرونده مشاهده نمود یکی از سقف­ها در حالت ناپایدار قرار دارد باید در گزارش خود ذکر کند ابتدا سقف مورد نظر توسط مالک تخریب و به حالت پایدار برسد و سپس عملیات متوقف گردد. این نکات حاصل تجربیاتی است که در شرایط مشابه آن، مهندسان ناظر خسارت دیده و در محاکم قضایی دچار مشکل شده­اند.

پس از اینکه مکاتبات با مالک و شهرداری انجام شد مهندس ناظر باید نامه‌ای با همین محتویات به بازرسی اداره کار ارسال کند و درخواست رعایت موارد ایمنی در کارگاه و دستور توقف عملیات را صادر نماید و در صورتی که کارگر تبعه خارجی فاقد پروانه کار در عملیات تخریب حضور دارد در متن همین نامه اشاره نماید (همان‌طور که قبلاً گفته شد آدرس اداره بازرسی وزارت کار در شهر تهران در خیابان سهروردی شمالی، خیابان هویزه، نبش خیابان مرغاب می‌باشد). در ادامه مشابه همین نامه هم به سازمان نظام مهندسی ارسال و درخواست توقف عملیات در مرحله تخریب (که بدون مجوز می‌باشد) را ذکر نماید. لازم به ذکر است در همه این نامه‌ها بایستی جزئیاتی که در بند قبل بیان گردید شرح داده شود. سپس مهندس ناظر مجددا به ناحیه شهرداری مراجعه و به معاون شهرسازی ناحیه به صورت شفاهی شرح اقدامات و مکاتبات خود با مراجع مختلف را اعلام نماید و دوستانه به ایشان بگوید درصورتی که مالک به فعالیت خود در کارگاه ادامه دهد و منجر به وقوع حادثه‌ای در کارگاه شود شخص ایشان (معاون شهرسازی ناحیه) ضامن اصلی در دادگاه خواهد بود. اگر مهندس ناظر این اقدامات را انجام دهد قطعاً معاون شهرسازی ناحیه دستور توقف عملیات تخریب را صادر می‌کند. اگر شهرداری ناحیه عملیات را متوقف نکرد دیگر نیازی به دخالت مهندس ناظر نمی‌باشد زیرا مکاتبات وی تکمیل گردیده است. البته می‌توان همین مکاتبات را با یک فاصله زمانی، مجددا تکرار نمود. لازم به ذکر است روندی که شرح داده شد فقط برای حالتی است که عملیات ساختمانی در مرحله شروع تخریب می‌باشد (مانند در آوردن در و پنجره‌ها و یا حداکثر تخریب سقف‌ها). همچنین لازم است یک نسخه کپی از همه این نامه‌ها نگهداری و از دبیرخانه سازمان‌های مربوطه رسید دریافت شود. موضوع بعدی برای حالتی است که مالک هنوز مجوز شروع به کار اخذ نکرده و عملیات تخریب را به اتمام رسانده و مهندس ناظر در هنگام گودبرداری از قضیه اطلاع می‌یابد. شرح اقدامات مهندس ناظر در این خصوص در جلسه بعد به تفصیل توضیح داده خواهد شد.