لزوم توجه مهندسین ناظر سازه به کنترل جوش های اتصالات نبشی کشی های شاسی آسانسورها با بازخوانی یک پرونده واقعی ، نحوه اجرای دال بتنی زیر موتور آسانسورها با بازخوانی پرونده سقوط موزاییک از زیر دال بتنی

 

متن پیش روی برگردان فایل صوتی است که به همت گروه نگارش آماده و در اختیار شما قرار گرفته است.

مرجع حقوق مهندسی ایران همیار و همراه جامعه مهندسی ایران

همانگونه که از سرفصل این جلسه مشخص است بحث این جلسه در خصوص کنترل جوشهای اتصالات مربوط به نبشی کشی های شاسی آسانسور ها می باشد ،که لازم است در ابتدای جلسه به این نکته اشاره شود که کنترل نکات فنی و اجرایی نبشی های اسکلت آسانسور ها و کنترل آرماتور بندی و قالب بندی دال بتنی زیر موتور آسانسور ها بر عهده مهندسین ناظر سازه می باشد.اگر دقت کرده باشید کابین آسانسورها بر روی یک سری ریل هایی در حرکت است که این ریل ها به یک سری ناودانی ،پیچ و مهره میشوند که این ناودانی ها هم به نبشی های نمره 12 که ستونهای اصلی اسکلت آسانسور و یا همان شاسی ها هستند ،توسط جوش متصل می شوند . نحوه اتصال شاسی اسکلت آسانسور به اسکلت اصلی ساختمان از اهمیت خاصی برخوردار می باشد.تراز بودن این نبشی ها و جوشکاری و اتصالات آنها بسیار پر اهمیت است چرا که یکی از فاکتور های تایید استاندار آسانسور می باشد.متاسفانه شرکت های پیمانکاری اجرای آسانسور؛ توجهی به این گونه مسائل فنی ندارند و این مهندس ناظر سازه است که باید این موارد را با دقت کنترل نماید.زیرا اکثر جوشکاران اسکلت آسانسور افراد بی تجربه ای در امر جوشکاری می باشند. در اسکلت های بتنی و موقع اجرای سقف ها، باید قبل از بتن ریزی سقف، مطابق نقشه های سازه ، صفحاتی فولادی به شکل بیس پلیت که توسط بولت رزوه شده و پیچ و مهره، داخل بتن سقف به صورت انتظار تعبیه شوند؛ تا در حین اجرای شاسی آسانسور ؛ نبشی های اسکلت توسط ساپورت به این صفحات که باید تراز هم باشند جوش شوند.نکته بسیار مهمی که در این صفحات وجود دارد این است که به هیچ عنوان نباید آرماتور به صورت جوشکاری و به شکل شاخک از زیر به این صفحات متصل شوند و این غیر قابل قبول است زیرا نیروهای لرزشی و دینامیکی که در حین رفت و آمد آسانسور به شاسی وارد میشود به این صفحات منتقل شده و اگر از جوش استفاده شده باشد به مرور زمان باعث شکستن جوش ها خواهد شد پس توصیه میشود که برای نصب این صفحات حتماً به روش سوراخکاری و نصب بولت رزوه شده و پیچ و مهره اقدام شود.

لازم است به استحضار برسد که اداره استاندارد چهار فقره تائیدیه را بر عهده مهندسین ناظر ساختمان گذاشته است :

1. تائیدیه چاه ارت که بر عهده ناظر برق و ناظر هماهنگ کننده میباشد.
2. تائیدیه دال بتنی، که موتور آسانسور بر روی آن قرار میگیرد و بر عهده ناظر سازه و هماهنگ کننده می باشد.
3. تائیدیه جوش های شاسی آسانسور که برعهده ناظر سازه و هماهنگ کننده می باشد.
4. تائیدیه قلاب بالای سر موتور آسانسور که به زیر سقف خرپشته و در حین بتن ریزی تعبیه می گردد وکنترل آن بر عهده ناظر سازه و هماهنگ کننده می باشد.

شرکت های آسانسوری در خصوص جوشکاری شاسی آسانسورها به نوعی از خود سلب مسئولیت میکنند و تا حدودی در این زمینه هم موفق شده اند. بنابراین کنترل جوشکاری های شاسی آسانسور و نحوه اتصال نبشی ها به هم دیگر جزء وظایف ناظرین سازه می باشد. حال در این خصوص پرونده ای را بازخوانی خواهیم کرد.

بازخوانی پرونده اول

در سال 1386 در منطقه گیشای تهران یک ساختمان 4طبقة 8 واحدی  با اسکلت بتنی پایان کار میگیرد.در مرحله سفتکاری، سازنده بایک شرکت آسانسوری در خصوص اجرای آسانسور قراردادی منعقد میکند.ورق هایی که برای اتصال نبشی های اسکلت آسانسور به سازه تعبیه شده بود ، توسط شاخک و میلگرد و جوش در بتن سقف جاگذاری شده بود؛و متاسفانه مهندس ناظر سازه به نحوه این اتصالات و کیفیت جوشکاریها توجهی نکرده بود.همانطور که توضیح دادیم شاسی آسانسور برای اینکه اتاقک بتواند درست و ایمن بالا و پایین کند، باید کاملاً شاقول باشد و درزیر اتاقک آسانسور هم دو عدد ترمز که به پاراشوت معروف است وجود دارد تا در مواقعی که به هر دلیلی آسانسور سقوط نماید این پاراشوتها اجازه نمی دهد که اتاقک آسانسور با شدت، شتاب ثقل زمین، سقوط کند و به نوعی می توان گفت که همانند ترمز عمل می کند.

به هرحال بعدازاتمام آسانسور و تکمیل آن ، اداره استاندارد برگه تعهدی را که شامل تائید 4 مورد گفته شده در صفحه قبل بود، را به مالک می دهد تا توسط مهندس ناظر مهر و امضاء و تائید شود.مهندس ناظر تک ناظره هم این برگه را مهروامضاء و تائید کرده و بدین صورت تائیدیه استاندارد آسانسور صادرمیگردد و مالک به استناد آن؛ پایانکارش را میگیرد و اقدام به فورش واحد ها میکندو بهره بردارکنندگان در این ساختمان ساکن میشوند.

• بعد از اسکان بهره بردارکنندگان در ساختمان؛ تا حدود 3سال از این آسانسور استفاده می شود.گیربکس موتورآسانسور ازنوع روغنی بود و ظاهراً نشتی هم میداده است و هیچ شرکتی هم به طور ثابت با این آپارتمان قرارداد خدمات و بازدید منعقد نکرده بود و هر بار اگر مشکلی پیش می آمد ؛ تعمیرکار متفرقه ای برای بازدید اقدام میکرد.یکی از وظایف مدیر آپارتمان این است که برای بازدید های ماهانه و مواقع نقص فنی آسانسور؛ باید با یک شرکت معتبر خدمات آسانسوری؛ قرارداد مکتوب منعقد کرده تا در مواقع لزوم از آسانسور سرکشی نماید. به هر حال در محدوده طبقه دوم ، جوش اتصال نبشی های اسکلت این آسانسور ترک خورده و دچار شکست می شود و وقتی که برای یک قسمت از جوش این اتفاق بیافتد؛ آرام آرام قسمت های دیگر اتصالات هم دچار ضعف شده و امکان شکستن جوش بیشتر می شود که همین اتفاق هم دراین ساختمان افتاد و اکثر جوشهای شاسی آسانسور شکسته می شوند بطوری که یکی از نبشی ها از حالت شاقولی خارج می شود و عملاً ریل های آسانسور هم از حالت شاقولی خارج میشوند و این باعث می شود که پاراشوت ها هم درست عمل نکنند وترمز آسانسور از حیز انتفاع ساقط گردد.از طرفی به دلیل اینکه موتور آسانسور توسط جوش به شاسی نصب شده روی بتن ؛ اتصال داده شده بود این جوش ها هم به دلیل ضربه و بارهای دینامیکی وارده به جوش شکسته شده بودند و موتور آسانسور از حالت تراز خارج شده بود.

• یکی از مشکلاتی که گیربکس های روغنی در موتور های آسانسور دارند این است که وقتی از حالت تراز و از محل خود خارج شوند؛ عملاً چرخ دنده ها خلاص می شوند و کابین سقوط می کند.متاسفانه در این ساختمان هم درطبقه چهارم خانمی که قصد رفتن به طبقات پایین را داشته، بعد از سوار شدن به کابین؛ آسانسور سقوط میکند اما وزنه های تعادلی که در آسانسور وجود دارد باعث میشود تا با شتاب ثقل کمتری سقوط کند و تا حدودی جلوی شدت ضربه را می گیرد اما متاسفانه این خانم به دلیل ضربات وارده و ترس از این اتفاق، دچار ایست قلبی شده و فوت می کند و با شکایت اولیای دم پرونده به دادسرای کیفری ارجاع داده میشود و در کارشناسی سه نفره مدیر آپارتمان به دلیل عدم عقد قرارداد با یک شرکت معتبر تعمیر و نگهداری آسانسور20% و مهندس ناظر تک ناظره 20% و مالک و سازنده هم 60% تقصیر میگیرند.به نظر می رسد که شرکت اجر اکننده آسانسور هم می بایست در این پرونده به دلیل اجرای نادرست جوشها و مباشرت در کار هم تقصیر می گرفت که اگر در دادگاه درست دفاع می شد آن شرکت هم تقصیر می گرفت . از این پرونده می توان درسهای زیادی گرفت که آن را به تفسیر خواهیم گفت.

• لازم است مهندسین ناظر سازه و تک ناظره ها در خصوص کنترل جوش و اتصالات شاسی های آسانسورها دقت توجه بیشتری داشته باشند و از کنار این موضوع بی اهمیت عبور نکنند.اگر جوشها در زمان بهره برداری از آسانسور، شکسته شوند، باعث می شود که نبشی های ستون های آسانسوراز حالت شاقولی خارج شده و وقتی که این اتفاق می افتد پاراشوت ها یا همان ترمز آسانسور به درستی عمل نمی کنند و باعث سقوط آسانسور می شود. همچنین باید دقت شود که موتور آسانسور فقط با جوش به شاسی زیر وصل نشود؛ بلکه باید با بولت رزوه شده و پیچ ومهره متصل شوند تا بتوان نیروهای دینامیکی حاصل از موتور آسانسور را به درستی تحمل نمایند . همچنین مدیران آپارتمان ها باید درخصوص تعمیر و نگهداری آسانسور ها باشرکت های معتبر قرارداد منعقد نمایند و این قرارداد باید به صورت مکتوب باشد.

• نکته مهم دیگری که لازم است در خصوص اجرا و کنترل بتن و آرماتوربندی آن دقت ویژه ای مبذول داشت دال بتنی است که زیر موتور آسانسور باید اجرا گردد که کنترل و اجرای تمام موارد فنی و ایمنی در حین اجرای آن توسط عوامل کارگاهی؛ بر عهده مهندس ناظر سازه می باشد که باید مطابق با نقشه های مصوب سازه اجرا گردد تا بتواند وزنی حدود 2 تن را که شامل وزن موتور آسانسور و اتاقک آسانسور میشود را تحمل کند.در بعضی از سازه های بتنی مهندسان محاسب در خصوص اجرای دالهای بتنی نقشه ای را ارائه نمی دهند که لازم است در اینجا درخصوص دیتایل های اجرای دال بتنی شرح مختصری داده شود .

ابتدا لازم است که بدانید ضخامت دال بتنی بعد از اجرا نباید از 20سانتیمتر کمتر باشد. آرماتور بندی دال باید بصورت دو شبکه آرماتور، دربالا و پایین اجرا گردد و نباید ضخامت آرماتور ها از 18میلیمتر کمتر باشد. اگر از آرماتور 18 استفاده می شود باید با فاصله 10 سانتیمتر و اگر از آرماتور 20 استفاده می شود فواصل باید 12 سانتیمتر باشد . نکته بسیار مهم دیگری که لازم است در اجرا رعایت شود این است که این دال باید درداخل جان تیرآهن های نمره 22 یا 24 اجرا گردد تا بر اثر بارهای دینامیکی ،دال جابجا نگردد اما اگر اجباراً بر روی بال تیرآهن قرار گیرد لازم است حتماً مانند سقف های کامپوزیت از ناودانی به عنوان برشگیر استفاده شود.

• نکته بسیار مهم دیگری که باید مدنظر گرفته شود نحوه قالب بندی زیر همین دال بتنی می باشد که متاسفانه خیلی از افراد ناآگاه از موزائیک و یا سنگ پلاک استفاده می کنند.دال بتنی بر اثر مرور زمان و تاثیر بار دینامیکی موتور آسانسور یک تغییر شکل جزئی پیدا خواهد کرد که باعث ترک خوردن قالب های موزائیکی و یا سنگی زیر دال خواهد شد که این قالب ها به مرور زمان سقوط خواهند کرد .

بنابراین شما مهندس ناظر سازه به هیچ عنوان نباید اجازه بدهید که پیمانکاراجرای قالب زیر دال ؛ از موزائیک و یا سنگ پلاک برای قالب بندی زیر دال استفاده نماید.

حال در این خصوص پرونده ای را بازخوانی خواهیم کرد .

بازخوانی پرونده دوم

ساختمانی10 واحده  و در 5 طبقه، درسال 1391 پایانکار خود را میگیرد و ساکنان در آن مستقر و شروع به بهره برداری می کنند. تمام مشخصات دال بتنی مطابق نقشه سازه اجرا شده بود، اما متاسفانه قالب زیر دال از موزائیک بوده و مهندس ناظر به این موضوع دقت نکرده بود . همانطور که میدانید اتاقک آسانسور دارای سوراخی است که فن هواکش در آن نصب می شود . در آسانسور این ساختمان فن هواکش نصب نشده بود و سوراخ هواکش موجود هم با هیچ  وسیله ای پوشانده نشده بود.موزائیک های زیر دال بر اثر مرور زمان و تاثیر وزن دال، ترک برداشته و شکسته می شوند. در یک روز،که خانمی  داخل آسانسور بود؛یک قطعه از این موزائیک ها از زیر دال جدا شده و سقوط میکند و ازسوراخ هواکش اتاق آسانسور عبور کرده و با سر این خانم به شدت برخورد میکند و منجر به فوت وی می شود . با شکایت اولیاء دم پرونده به دادگاه کیفری ارجاع می شود و در کارشناسی سه نفره، مهندس ناظر تک ناظره 10%  به دلیل از استفاده از موزائیک به جای قالب توسط سازنده و عدم گزارش به موقع ناظر و اداره استاندارد آسانسور30% و شرکت اجرا کننده آسانسور 30% و مالک هم 30% تقصیر گرفتند.

 

بازخوانی پرونده سوم

در پرونده  مشابه دیگری هم از سنگ پلاک و سپری به جای قالب استفاده می شود و حدود 4 سال هم از ساختمان بهره برداری می شود. مامور تعمیر و نگهداری آسانسور در حین بازدید از آسانسور و در هنگامی که روی اتاقک آسانسور ایستاده و بالا و پایین میکرده است تا ریل ها و چاله آسانسور را بازدید کند یک تکه از سنگ پلاک زیر دال بتنی که شکسته شده بود از آن جدا شده و به کتف او برخورد کرده و منجر به شکستن کتفش می شود.

• حال شما به عنوان مهندس ناظر سازه هنگامی که میبینید سازنده از موزائیک و یا سنگ پلاک برای قالب بندی زیر دال استفاده میکند چه باید بکنید؟در این گونه مواقع بهتر است دستور نصب رابیتس در زیر قالب ها را به مالک بدهید تا با نصب رابیتس و بستن آن به زیر دال از افتادن موزائیک و یا سنگ جلوگیری شود.