نحوه شکایت و اخذ خسارت از شهرداری بدلیل جلوگیری های غیرقانونی از ساخت با بازخوانی پرونده ، شرح مباحث فنی و حقوقی برای بتن ریزی ها در برودت هوا با باز خوانی پرونده

 

متن پیش روی برگردان فایل صوتی است که به همت گروه نگارش آماده و در اختیار شما قرار گرفته است.

مرجع حقوق مهندسی ایران همیار و همراه جامعه مهندسی ایران

گاهاً شهرداریها بدون دلیل موجه به طور غیرقانونی، کارسازنده ها را تعطیل می کنند ٬ سئو‌الی که در اینجا مطرح میشود این است که ؛ چنانچه از انجام کار در کارگاههای ساختمانی، توسط شهرداریها جلوگیری به عمل آید، آیا سازندگان می توانند علیه شهرداری طرح شکایت کرده و خسارت دریافت نمایند؟

این موضوع تاحد زیادی به بحث نظارت ناظرین مربوط میشود، اگر مهندس ناظر در گزارش خود به شهرداری، دستور توقف عملیات اجرایی یا دستور جلوگیری اعلام کند؛ شهرداری موظف است کار مالک را تعطیل نماید و اگر عملیات اجرایی توسط شهرداری متوقف نشود و حادثه ای اتفاق بیافتد، شهرداری مقصر خواهد بود.همانطور که در جلسات گذشته در  خصوص نحوه جلوگیری ازکار، مفصل سخن گفته شد؛ مهندس ناظر صرفاً دستور توقف عملیات اجرایی را به دلیل عدم رعایت موارد ایمنی در حین کار میتواند بدهد و انجام اینکار لازم و بایسته است.لزوم دستور توقف به دلیل عدم رعایت موارد ایمنی در حین کار به این دلیل است که قانونگذار در ماده ۷ آیین نامه حفاظت کارگاهای ساختمانی این موضوع را پیش بینی کرده است و بیان شده که وقتی عدم رعایت موارد ایمنی اتفاق می افتد، مهندس ناظرالزاماً باید دستور توقف کار،در آن ناحیه ناایمن را بدهد تا ابتدا موارد نقض ایمنی رفع گردد؛ سپس عملیات اجرایی ادامه یابد و دلیل اهمیت قانونگذار به این موضوع؛ اهمیت جان انسانهاست.

اصطلاح اول ایمنی بعد کار به این موضوع اشاره دارد. اگر ساختمان دارای نقص فنی ست ناظر نباید دستور توقف بدهد، چون درکتب مقررات ملی ساختمان و یا آیین نامه های دیگربه هیج وجه، دادن دستور توقف به دلیل نواقص فنی اشاره ای نشده است. به طور مثال مالک سقف سوم را اجرا می کند، اسکلت ساختمان بتنی است و در حین اجرای سقف، آرماتورهای تقویتی  مثلاً در تیر A را نمی گذارد و ناظر قبل از بتن ریزی سقف متوجه می شود، در این حال ناظر نمی تواند دستور توقف یا تعطیلی صادر کند باید در گزارش ارسالی به شهرداری به این شیوه نگارش نماید و گزارش را خلافدار ارسال نماید :

مالک آرماتوربندی ، قالب بندی و تیرچه بلوک سقف سوم را انجام داده است ؛ لیکن میلگرد تقویتی واقع در آکس A حدفاصل محورهای ۲و۳ را اجرا نکرده است. خواهشمند است مالک را موظف کنید میلگردهای تقویتی فوق را اجرا نموده و سپس بتن ریزی نماید. درصورتیکه ناظر در مورد مثال فوق دستور توقف دهد ٬ مالک می تواند در شورای انتظامی از ناظر طرح شکایت نماید، به این دلیل که ناظر کار را به دلیل نواقص فنی تعطیل کرده و حداقل محرومیت درنظرگرفته شده در شورای انتظامی برای ناظر سه ماه است، ضمن اینکه مالک در محاکم قضایی نیز می تواند این موضوع را مطرح و پیگیری کند و از ناظر خسارت بابت تعطیلی کارگاه به دلیل نواقص فنی اخذ نماید .

 

• مهندس ناظر فقط برای عدم رعایت موارد ایمنی در حین کار، می تواند دستور توقف در کلیه جبهه ها را صادر کند. ولی برای نواقص فنی، مهندس ناظر نمی تواند دستور توقف بدهد . باید در گزارش ارسالی به شهرداری ذکر کند که آن نقص باید رفع شود بعد با بتن پوشیده شود. این موضوع برای سایر ناظرین از جمله ناظرین برق هم مصداق دارد. به طور مثال در صورت استفاده از لوله های خرطومی درتأسیسات برقی، ناظر ذکر کند که به دلیل آتش زا بودن باید اصلاح شوند و سپس بپوشانند و نباید دستور توقف کار در تمام جبهه ها را دهد.

حال سئوال اینجاست که چرا ناظر نباید دستور توقف درصورت نقص فنی در اجرا را بدهد؟ پاسخ : زیرا مالک میتواند در محاکم قضایی مدعی شود که چون نقص اجرایی ؛ مثلاً در طبقه سوم بوده و او می توانسته عملیات اجرایی در سایر طبقات، مانند سفتکاری یا نصب درب  و پنجره ها و…….. را انجام دهد و طبق دستور ناظر نتوانسته است  و زمان اجرای پروژه طولانی شده است، مخصوصاً در قراردادهای مشارکت در ساخت؛ بنابراین می تواند از مهندس ناظر درمحاکم قضایی شاکی شود.

نکته : در قراردادهای مشارکت در ساخت ٬ زمان تحویل آپارتمانها و اجرای پروژه تعیین می شود و سازندگان به ازای هرروز تأخیر در تحویل آپارتمان باید خسارت پرداخت نمایند. (هر روز تأخیر در تهران حدود دو تا سه میلیون تومان است که سازنده باید به صاحب زمین پرداخت کند) ؛ لذا در صورت تعطیلی کارگاه، به دستور مهندس ناظر به دلیل نواقص فنی، سازندگان می توانند ادعای خسارت نمایند و در شورای انتظامی علیه ناظر شکایت نموده و برای ناظر حداقل سه ماه محرومیت منظور شود وهمچنین سازندگان میتوانند در دادگاه نیز شکایت خویش را مطرح نموده و توسط کارشناس رسمی منتخب دادگاه، بعضاً 10 الی 30 درصد از خسارت مشارکت در ساخت سازنده را برمهندس ناظر تحمیل نمایند.

حال سئوال دیگری مطرح است ؛ درصورتی که ناظر در موارد وقوع نقص فنی دستور توقف ندهد، و فقط درخواست اصلاح کار را دهد. ولی مأمورین شهرداری ، خودسرانه اقدام به تعطیلی کارگاه نمایند و ابزار کار(مثلاً قیچی وابزار آرماتوربندی) راضبط کنند و مدعی شوند که ناظر گزارش و دستور تعطیلی داده است و با مراجعه مالک به ناظر؛ مالک بفهمد که شهرداری شخصاً اقدام نموده است . در این حال چه تبعاتی برای ناظر و شهرداری خواهد داشت؟

 

• در پاسخ به این سئوال بایدگفت که دراین صورت چون مهندس ناظر دستور توقف به دلیل نواقص فنی نداده است وفقط درخواست اصلاح کار داده ؛ با وجود خلافدار بودن گزارش ارائه شده به شهرداری و ذکرعدم انطباق عملیات اجرایی با نقشه های مصوب، مهندس ناظر در شورای انتظامی و حتی محاکم قضایی تبرئه می شود.اما شهرداری به دلیل توقف خودسرانه محکوم خواهد شد و درصورت وارد شدن خسارت به مالک، محکوم به پرداخت بخشی از خسارت مشارکت در ساخت خواهد بود.

 

بازخوانی پرونده اول

در این پرونده با توجه به نقص اجرایی پیش آمده، ناظر فقط دستور اصلاح کار و رفع نواقص را میدهد و شهرداری سرخود کارگاه را پلمپ کرده و برگه اخطاریه کتبی هم به مالک ابلاغ میکند. مالک طی تنظیم دادخواستی علیه شهرداری به دلیل تعطیلی خودسرانه کارگاه بدون دستور ناظر، در دادگاه شکایت می کند. چون شهرداری برگه اخطاریه داده بود و در برگه اخطاریه ، دستور توقف عملیات اجرایی ذکر شده بود؛ بنابراین در دادگاه بدوی برگه اخطاریه به عنوان سند اقدام شهرداری، مبنای صدور رأی شد و شهرداری محکومیت گرفت.و در نهایت برای گرفتن رضایت از مالک توسط شهرداری ؛ گرفتن تراکم به مالک پیشنهاد داده شد.

 

• اخیراً شهرداریها هوشیارانه عمل می کنند و درگزارشهایی که ناظر دستور توقف نداده است ، اخطاریه کتبی نمی دهند و فقط فیزیکی کارگاه را تعطیل میکنند و اگر مالک از شهرداری درخواست نامه ای مبنی بر تعطیلی کارگاه توسط شهرداری بکند، به شرط اعلام دستور توقف، توسط مهندس ناظر،در گزارش ارسالی به شهرداری، نامه یا اخطاریه کتبی به مالک میدهند.چون برگه اخطاریه کتبی، یک سند محسوب می شود .در صورتی که شهرداری به صورت فیزیکی و بدون دادن اخطاریه کتبی اقدام به تعطیلی کارگاه نماید، چون سند و مدرکی مکتوب ، صادره از سوی شهرداری وجود ندارد، در صورت شکایت مالک ،چون شکایت حقوقی مطرح است و ادلة لازم برای اثبات ادعای مالک وجود ندارد ؛حتی شهادت شاهدین ملاک عمل قرار نمی گیرد٬ لذا شهرداری می تواند تبرئه شود. لازم به ذکر است که دردعوای کیفری شهادت شهود به عنوان ادله ارزش اثبات دارد ولی در شکایات حقوقی ارزشی ندارد.

 

• موضوع مهم بعدی در خصوص بتن ریزی در هوای سرد می باشد.همانطور که میدانید آب در دمای صفر درجه سانتیگراد، یخ زده و در پی آن باعث می شود بتن ترک خورده و پولکی شود و نهایتاً خردگردد.یخ زدگی بتن موجب کاهش بسیارزیاد مقاومت بتن میشود و این موضوع آثار حقوقی بسیاری برای ناظرین خواهد داشت ، لذا ناظرین قبل از بتن ریزی، کاهش دما  و تبعات آنرا باید در دستورکارها و گزارشات پیش بینی کنند. در حوزه ساخت و سازهای شهری، در تهران و شهرستانها؛ ناظرین سازه به هیچ وجه در دمای زیر پنج درجه سانتیگراد اجازه بتن ریزی ندهند. حداقل تا سه روز از زمان بتن ریزی ؛ دمای هوا باید بالای پنج درجه سانتیگراد باشد تا بتن به درجه هیدراتاسیون و گیرش مناسب برسد.وناظرین باید جدول هواشناسی روزانه داشته باشند و از پیش بینی وضعیت جوی مطلع باشند. اگر چه آیین نامه بتن ریزی در شرایط برودت هوا و دماهای پایین تر از پنج درجه سانتیگراد وجود دارد؛  اما دراکثر کارگاه های ساختمانی شرایط خاص مربوط به بتن ریزی در برودت هوا رعایت نمی شود، لذا ناظرین نباید اجازه بتن ریزی در هوای سرد را بدهند.

در شرایطی که مجبور به بتن ریزی در برودت هوا باشیم ناظرین سازه اولاً باید دستور کاری شامل نکات فنی بتن ریزی در هوای سرد را به مالکین بدهند و ثانیاً ناظر سازه به ناظر هماهنگ کننده گزارش دهد و ناظرهماهنگ کننده و یا تک ناظره  هم به شهرداری گزارشی به شرح زیر ارائه دهدودر دستور کار ارائه شده به مالک موارد زیر باید قید شود:

مالک محترم حال که قصد بتن ریزی در برودت هوا ودر دمای زیر پنج درجه سانتیگراد را دارید،

اولاً از ضد یخ بتن  از نوع مایع و استاندارد استفاده کنید.

لازم است توضیحی ارائه گردد که ضد یخ استاندارد چه نوع ضد یخی است؟ ضدیخ استاندارد ، ضدیخی است که برچسب طرح اختلاط با بتن ، روی بدنه گالن آن وجود داشته باشد و به صورت مایع است ونباید از ضد یخ موجود در مصالح فروشی ها استفاده شود بلکه از شرکتهای معتبر از جمله، ضدیخ فومن شیمی یا شیمی ساختمان که به صورت مایع و دارای برچسب طرح اختلاط با بتن، برروی گالن  بیست لیتری آن است، استفاده نمود.

ثانیاً در بتن ریزی سقفها در برودت هوا به محض اتمام عملیات بتن ریزی، روی بتن  را با گونی پوشانده  به طوری که گونیها از روی سقف آویزان شده واطراف و محیط پیرامونی زیر سقف را بپوشانند ، تا سرما به زیر سقف نفوذ نکند،و فقط تعدادی سوراخ برای ورود هوا در گونی تعبیه شود.

ثالثاً زیر سقف بخاری گازوئیلی یا نفتی روشن شود تا دمای لازم برای هیدراتاسیون بتن تأمین شود، برای هر ۱۰۰ متر مربع دو عدد بخاری گازوئیلی یا نفتی لازم است .

نکته قابل توجه این است که استفاده ازبخاری هیزمی یا روشن کردن هیزم پیشنهاد نمی شود زیرا دمای بخاری هیزمی غیرقابل کنترل است و ممکن است  ناگهان به دمای بیشتر از دمای لازم جهت هیدراتاسیون ، افزایش یابد.

اگر دمای هوا در مدت سه روز پیاپی زیر پنج درجه سانتیگراد باقی بماند، به مدت سه روز باید بخاریها روشن بمانند تا گیرش بتن انجام شود.

تمهیدات لازم جهت بتن ریزی ستونها در برودت هوا به شرح ذیل می باشد:

• استفاده از ضد یخ مایع استاندارد مطابق طرح اختلاط با بتن
• نایلون و گونی کشی پیرامون ستونها
• روشن کردن یک الی دو عدد لامپ۲۰۰ وات رشته ای و یا سه الی چهار لامپ ۱۰۰ وات رشته ای در پایین ترین قسمت ستون یا پای ستون.

در ستونها باید دور قالب فلزی لامپ روشن نموده و روی لامپها گونی در کل ارتفاع ستون کشیده و سپس نایلون کشی در کل ارتفاع ستون انجام شود.

درصورتی که دما به بالاتر از پنج درجه سانتیگراد رسید نیازی به روشن کردن لامپ نیست.لذا ناظر باید از سایت هواشناسی دمای هوا را استخراج نماید و جهت بتن ریزی و مراقبت از آن تصمیم بگیرد.

علت قراردادن لامپ رشته ای در پای ستون این است که دما در ارتفاع پایین کمتر است و حرارت به سمت بالا انتقال می یابد.

 

بازخوانی پرونده دوم

این پرونده مربوط به  نظارت آقای مهندس میررضوی در منطقه سوهانک تهران در دی ماه سال ۱۳۹2، و در حین اجرای سقف دوم میباشد.مهندس ناظر با توجه به هوای سرد،نامناسب بودن شرایط اجرای بتن سقف را در به مالک اعلام میکند، اما با اصرار مالک بر ادامه اجرای سقفها و بتن ریزی مواجهه می شود که ناچاراً مهندس ناظر دستورکار بتن ریزی در هوای سرد را به مالک داده و گزارشی هم مبنی بروضعیت موجود و بتن ریزی در شرایط سرد را به شهرداری اعلام میکند.مالک مطابق دستور کارناظرعمل نموده و به جای گونی در اطراف سقف از بنرهای تبلیغاتی استفاده نمود که البته پوشش مناسبی است. اشتباه مالک در این پرونده استفاده ازلامپهای کم مصرف به جای لامپ رشته ای بود . زیرا لامپهای کم مصرف حرارت زیادی تولید نمیکنند . جهت تولید گرما لزوماً از لامپهای رشته ای در پایین ستونها و برای هر ستون حداقل دو لامپ رشته ای ۲۰۰ وات و یا سه یا چهارعدد لامپ رشته ای ۱۰۰ وات در چهار گوشه ستون باید استفاده کرد.همچنین لازم است در برودت هوا دماسنجی در محل گذاشته شود و دمای هوا ارزیابی شود.

 

• تمهیدات لازم جهت بتن ریزی فنداسیون در هوای سرد و در دمای کمتر از پنج درجه سانتیگراد دارای شرایط خاصی است که لازم است بعد از بتن ریزی فنداسیون روی آنرا با کاه پوشاند و روی کاه را هم با نایلون و گونی بپوشانید.یکی از خواص کاه این است که  گیرش بتن را در سرما تنظیم می کند. بتن فنداسیون از اطراف با خاک در تماس است و روی آن را هم اگر با کاه و نایلون و گونی بپوشانید ،روند کسب مقاومت بتن به خوبی انجام میشود.اگر دما بالاتر رفت و بیش از پنج درجه سانتیگراد رسید بهتر است که کاه جمع نشود و تا رسیدن بتن به مقاومت لازم باقی بماند.

نحوه گزارش ناظر به شهرداری درخصوص بتن ریزی در هوای سرد 

ناظر در گزارش به شهرداری، قبل از پوشش میلگردها با بتن؛ باید ذکر کند که : با توجه به برودت هوای منطقه؛ مالک در دمای زیر پنج درجه سانتیگراد حق بتن ریزی ندارد؛ مگر آنکه آیین نامه بتن ریزی در هوای سرد را حداقل به مدت سه روز، در زمانی که دمای هوا هنوز زیر پنج درجه سانتیگراد است را رعایت کند . در صورت عدم رعایت موارد زیر، بتن ریزی مورد قبول نخواهد بود.

• استفاده از ضدیخ استاندارد در بتن
• استفاده از پوشش گونی بر روی سقفها و ستونها
• استفاده از وسایل تولید گرما در زیرسقفها و ستونها

نکته : اگر مهندس ناظر چنین گزارشی را به شهرداری و دستور کار مشابه به مالک قبل از بتن ریزی دهد اما مالک رعایت نکند و بتن موردنظر مورد تأیید ناظر نباشد ٬ ناظر می تواند دستور تخریب بدهد و از لحاظ حقوقی هیچ منع قانونی وجود ندارد.

 

بازخوانی پرونده سوم

دریکی ازنظارتهای آقای مهندس میررضوی در جنت آباد شمالی که  ساختمانی اسکلت بتنی بود؛دمای هوا زیر پنج درجه سانتیگراد و در شب  هم حتی به کمتر از منفی ده درجه سانتیگراد می رسید و مالک اصرار بر بتن ریزی داشت. لذا دستور کار بتن ریزی در برودت هوا توسط ایشان به مالک داده میشود و همچنین در گزارش ارسالی به شهرداری اعلام میکنند که مالک قصد بتن ریزی ستونهای همکف را دارد؛ لذا با توجه به شرایط آب و هوای سرد منطقه، حق بتن ریزی ندارد مگر با رعایت تمهیدات فوق  که در بالا ذکر گردید. همچنین ایشان در گزارش به شهرداری ذکر می کنند که شرایط بتن ریزی در برودت هوا و دستور کار آن؛ طی دستورکاری که  پیوست گزارش است به مالک ابلاغ شده است، و دستور کار ارائه شده به مالک را پیوست گزارش شهرداری می نماید. ضمناً به مالک هم اعلام می کنند، درصورت عدم رعایت دستورکارارائه شده؛ بتن مورد تائید نخواهد بود و دستور تخریب صادر خواهد شد.

در بازدید ناظر بعد از بتن ریزی ستونها و زمانیکه سقف همکف جهت بتن ریزی  آماده شده بود ٬ ناظر متوجه عدم رعایت دستور کار توسط مالک میشود و بتن ستون به صورت پولکی و به راحتی  قابل تخریب می باشد و مقاومت فشاری لازم را ندارد؛ لذا ناظر دستوربرچیدن قالبندی و تیرچه گذاری و آرماتوربندی سقف همکف و تخریب ستونهای همکف را صادر می کند.در این پرونده مالک بنا براقرار خود، تنها به روشن کردن یک لامپ در پای ستون اکتفا کرده بودوگونی و نایلون کشی هم نکرده بود.

نکته قابل توجه اینکه در بتن یخ زده، از روی ظاهر و نمای بتن ، یخ زدگی گاهاً قابل تشخیص نیست و فقط با سنجش مقاومت بتن، این امرمیّسر میشود. در پرونده فوق ناظر با یک عدد پیچ گوشتی اقدام به وارد کردن ضربه به ستون میکند و به کمک پیچ گوشتی موجود در کارگاه حدود نیمی از ستون به راحتی توسط ناظرتخریب میشود و این نشان از یخ زدگی و عدم مقاومت کافی بتن است.

 

• دراین پرونده مهندس میر رضوی به عنوان مهندس ناظر این سازه، دستور تخریب ستونها را صادر می کند و علیرغم اصرار مالک بر نادیده گرفتن مسئله ؛ ایشان اعلام می کند در صورت عدم تخریب ستون همکف ؛ گزارش تخلف به شهرداری ارسال می کند.همچنین به مالک هم گوشزد می کنند؛ درصورت عدم پیگیری شهرداری و عدم توقف بتن ریزی توسط مأمورین شهرداری و اگر مالک بتن ریزی سقف همکف را انجام دهد؛ گزارشی مبنی بر عدم استحکام صادر خواهد کرد که منجر به تخریب سقف و ستونهای همکف خواهد شد.با این اخطارمهندس میررضوی، مالک اقدام به برچیدن قالبندی و آرماتوربندی سقف همکف و نهایت تخریب ستون همکف می کند.

لذا توصیه اکید به مهندسین ناظر میشود؛که در چنین مواردی ؛ اگر بازدیدهای به موقع و ارائه دستور کار به مالک و دریافت رسید و گزارش در موعد به شهرداری بدهید هم در شورای انتظامی و هم در محاکم قضایی مصون و ایمن خواهید بود.