اختیارات و مسوولیتهای ناظرین سازه در پذیرش یا رد آزمایشات بتن و میلگرد و جوش ، ارائه جدول کارگاهی طرح تقریبی اختلاط برای ستونهای بتنی

 

متن پیش روی برگردان فایل صوتی است که به همت گروه نگارش آماده و در اختیار شما قرار گرفته است.

مرجع حقوق مهندسی ایران همیار و همراه جامعه مهندسی ایران

مهندس ناظر در گزارش ارسالی به شهرداری حتماً باید پذیرش بتن سقف یا فونداسیون را منوط به آزمایشات بتن و میلگرد و در اسکلت فلزی، منوط به نتایج آزمایشات جوش نماید. به طور مثال در گزارش فونداسیون باید بنویسد: مالک آرماتوربندی و قالب بندی فونداسیون را انجام داده و فونداسیون آماده بتن ریزی است و تأیید فونداسیون منوط به ارائه نتایج آزمایشات بتن می باشد.با  ارائه این گزارش ،مهندس ناظر هم پذیرش بتن را به نتایج آزمایشات بتن مشروط کرده است و هم قبل از پوشش میلگردها با بتن، گزارش ارسال کرده است.  این روش ؛روش صحیح نوشتن گزارش فونداسیون میباشد.

در مورد سقفها هم شرایط به همین منوال است. مثلاً برای سقف طبقه سوم، باید به این شرح گزارش داد: مالک آرماتوربندی و تیرچه بلوک و قالب بندی سقف طبقه سوم را انجام داده و سقف آماده بتن ریزی است و تأیید سقف طبقه سوم منوط به ارائه نتایج آزمایشات بتن این سقف می باشد.ارائه چنین گزارشی حتی برای ستونهای مربوط به هر سقف هم ایرادی ندارد. منظور از ستونهای هر طبقه، ستونهای زیر سقف آن طبقه می باشد یعنی ستونهای نگاهدارنده سقف آن طبقه.

مطابق مباحث مقررات ملی ساختمان، سازندگان باید از میلگردهای وارده به کارگاه ، با هماهنگی آزمایشگاه، نمونه برداری کرده و بعد از انجام آزمایشات تست کشش توسط آزمایشگاه ، نتایج آن را تا قبل از شروع عملیات جهت کنترل و بررسی آن به مهندس ناظر سازه تحویل دهند.چه بسا بندیلهای میلگرد که مالک خریداری می کند، تقلبی باشند و حتی خود مالک هم اطلاع نداشته باشد و با آزمایش کشش میلگرد، مشخص شود.

گزارش نویسی در ساختمانهای اسکلت فلزی در مرحله  اجرای اسکلت به این شرح می باشد :

مالک اسکلت فلزی ساختمان را برپا نموده است؛ لیکن تأیید اسکلت فلزی منوط به اجرای سقفهای هر یک ازطبقات  جهت دسترسی به طبقات بالاتر و روئیت جوشها و ارائه نتایج آزمایشات جوش می باشد.

برای اینکه مهندس ناظرسازه، اسکلت فلزی را تأیید نماید، باید به طبقات بالاتر دسترسی داشته باشد تا امکان بازدید و بررسی جوشها واتصالات و کنترل مقاطع وجود داشته باشد.لذا باید درگزارش اسکلت بندی بنویسد که مالک باید سقفهای هر طبقه را هم اجرا کند و بعد از بازدید از هر طبقه گزارش نهایی ارائه خواهد شد .

همچنین مهندس ناظر سازه، نباید در هنگام برپایی اسکلت فلزی، اسکلت بندی آنرا تأیید کند؛ بلکه بعد از اجرای تمامی سقفها و بازدید مجدد از اسکلت سازه و جوشها و اتصالات و رفع نواقص و در انتهای سقف آخر،اسکلت فلزی را تأیید می کند.

همچنین در گزارش اسکلت بندی،در سازه های اسکلت فلزی ،چون هنوز سقف طبقات اجرا نشده است مهندس ناظر، فقط در گزارش باید بنویسد که ، مالک اسکلت فلزی را بر پا نموده است و لیکن تأیید اسکلت فلزی منوط به اجرای سقفهای هر یک ازطبقات  جهت دسترسی به طبقات بالاتر و روئیت جوشها و ارائه نتایج آزمایشات جوش می باشد.

حال سئوال اینجاست که مهندس ناظر تا چه حدی اختیار پذیرش نتایج آزمایشگاهی بتن و جوش یا تست کشش میلگرد را دارد؟با توجه به اینکه برخی از سازندگان متأسفانه نتایج آزمایشات بتن یا میلگرد و یا جوش را خریداری میکنند و این مسئله آشکار است و نمی توان آنرا انکار کرد و حتی برخی آزمایشگاههای رسمی هم هستند که چنین اقدام ناشایستی از طرف آنها دیده شده است ؛ لذا رد یا قبول نتایج آزمایشات از سوی ناظر؛ امری کاملاًاختیاری است.نکته جالب توجه دیگر این است که آزمایشگاه ها به جزء آزمایشگاه مکانیک خاک وژئوتکنیک ، هیچگاه در شورای انتظامی محکومیت نمیگیرند.به طور مثال اگر سقف ساختمانی دچار تغییر شکل شود و علت آن کیفیت نامطلوب بتن سقف باشد ویا جوشی در ساختمان بشکند و ناظر ادعا کند که برمبنای نتایج آزمایشات بتن یا میلگرد یا جوش،که مورد قبول بوده، بتن سقف یا اسکلت بندی و سقف سازه راتأیید کرده، آزمایشگاه مصون است و محرومیت نمی گیرد و مسئولیت مستقیم بر عهده مهندس ناظرسازه است.در واقع علت تبرئه شدن آزمایشگاه این است که، این آزمایشات یک نظریه مشورتی برای مهندس ناظرمیباشد و تائید و یا رد آن در حیطه اختیارات مهندس ناظر سازه میباشد.

پرونده های کثیری در محاکم قضایی وجود داشته که سقف سازه تغییر شکل داده و بتن سقف، کیفیت نامطلوبی داشته است وبه هیچ وجه نتوانسته اند که آزمایشگاه را در این پرونده ها محکوم نمایند و مهندس ناظر مسقیماً درصد تقصیر گرفته است.استدلال کارشناسان رسمی دادگستری در محکوم کردن مهندس ناظر در چنین پرونده هایی این است که مهندس ناظر در پذیرش و یا رد نتایج آزمایشات دارای اختیار است و می توانست نتایج آزمایشات را نپذیرد و بگوید سوری است و مورد قبول نیست.

در مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان هم به این موضوع اشاره شده است که پذیرش یا رد بتن یا جوش ومیلگرد جزء اختیارات مهندس ناظر وبا تأیید مهندس ناظر است در نتیجه مسئولیت این آزمایشات با توجه به تفویض اختیار به ناظر متوجه آزمایشگاه نخواهد شد.

در بیش از ۲۵۰۰ پرونده ای که  آقای مهندس میررضوی در طول چند سال تحقیق و پژوهش جمع آوری کرده اند حتی یک مورد هم وجود ندارد که آزمایشگاه بتن یا میلگرد و یا جوش محکومیت گرفته باشد و همیشه محکومیت متوجه مهندس  ناظر بوده است.

اما در مورد آزمایشگاه مکانیک خاک، مسئله فرق می کند به این دلیل که نتایج آزمایشات انجام شده درآزمایشگاه مکانیک خاک و ژئوتکنیک به مهندس محاسب تحویل داده میشود و مبنای محاسبات سازه ای قرار می گیردو براساس نتایج آزمایشات مکانیک خاک، طراحی سازه انجام می شود، لذا در صورت بروز حادثه ای که متوجه آزمایشگاه مکانیک خاک گردد، آزمایشگاه مکانیک خاک هم درصد تقصیر می گیرد و همچنین مهندس ناظر هم درصد تقصیر می گیرد. به طور مثال اگر ساختمانی دچار نشست شود مهندس محاسب با این دفاع که براساس نتایج آزمایشات خاک، طراحی سازه را انجام داده است و بررسی خاک محل برعهده او نیست و  این وظیفه آزمایشگاه خاک است ، می تواند تبرئه شود.

اما مهندس ناظر، تقصیر  خواهد گرفت زیرا وظیفه پایش و بررسی خاک زیر فونداسیون از وظایف او میباشد. و اگر مثلاً خاک محل را آزمایشگاه ؛تیپ دو عنوان کرده باشد، ولی مهندس ناظر در بازدید متوجه شد که خاک محل تیپ دو نیست بلکه ماسه بادی است، باید با طراح سازه و مالک و نظام مهندسی و همچنین شهرداری مکاتبه کند و اعلام کند که نقشه های محاسباتی باید اصلاح گردد و اگر مهندس ناظر چنین اقدامی نکرد و ساختمان ساخته شد و سالها بعد در زمان بهره برداری نشت کند و اسناد بررسی شود، هم آزمایشگاه مکانیک خاک تقصیر می گیرد و هم مهندس ناظر. به این علت که عدم انطباق تیپ خاک محل را با نتایج آزمایش ژئوتکنیک اعلام نکرده است و البته که مهندس محاسب تبرئه می شود.

اصرار شهرداری مناطق بر مهر و امضاء نتایج آزمایشات توسط مهندس ناظر؛ نشاندهنده این است که تأیید مهندس ناظر مبناست و اخیراً مناطق ۲۲ گانه تهران بدون مهر و امضاء برگه نتایج آزمایشات توسط ناظر، پایانکار صادر نمی کنند و این موضوع حکایت از اختیار مهندس ناظر در پذیرش و یا عدم پذیرش نتایج آزمایشگاهی و همچنین گوشزد نمودن مسئولیت سنگین این موضوع به مهندس ناظراست.

 

• اما در حالتی ممکن است بتن ریخته شده بتن ضعیفی باشد اما نتایج آزمایشات بتن جواب داده باشد و مقاومت مشخصه بدست آمده در نتایج آزمایشگاهی، پاسخگوی نیاز طراحی باشد ولی ناظر بر درست بودن نتایج آزمایش تردید داشته باشد چرا که احساس می کند مالک نتایج آزمایش را خریده است و از آن مهمتر شکل بتن، رنگ بتن و اسلامپ بتن و نگهداری بتن و غیره….؛ ممکن است مناسب نبوده باشد و تشخیص ناظر بر رد آزمایشات بتن می باشد. لذا ناظر می تواند تقاضای آزمایشهای دیگری از جمله چکش اشمیت و اولتراسونیک نماید. آزمایش چکش اشمیت و اولتراسونیک را توأمان انجام می دهند البته ناظر آزمایشهای مخرب هم در کنار این دو آزمایش می تواند درخواست کند اما برای تیر و ستون آزمایشات مخرب توصیه نمی شود ٬ چون به سازه آسیب می زند.

این حق ناظر است که به نتایج آزمایشات شک کند و هیچ مقامی نمی تواند در صورت تردید ناظر و درخواست آزمایشات دیگرمعترض و مانع اقدام ناظر شود و اگربابت عدم پذیرش نتایج آزمایشات پرونده ناظر به شورای انتظامی یا محاکم قضایی برود، ناظر می تواند بگوید که این نتایج از نظر بنده جعلی است و به طور مثال بتن یا جوش جواب نداده است و باید آزمایشات دیگری انجام شود تا مورد تأیید قرارگیرد.

نکته بسیار مهم اینکه به هیچ وجه نتایج آزمایشاتی را که مالک آورده و ناظر در مورد آنها تردید دارد و یا قبول ندارد را؛ ناظرنباید مهر و امضاء کند. و در گزارشهای ارسالی به شهرداری بنویسد که این آزمایشات از نظر اینجانب می تواند صحیح نباشد و باید آزمایشات غیر مخرب مانند اولتراسونیک و یا چکش اشمیت انجام شود تا نتایج آن تأیید شود.

اما یک امکان دیگر هم وجود دارد وآن مواقعی است که بتن ریخته شده باکیفیت باشد، اما بنا به دلایلی آزمایشگاه نتایج ضعیفی را ارائه می دهد.در پرونده نظارتی مربوط به آقای مهندس میررضوی که ناظر ساختمان بودند، در بازدیدی که در زمان بتن ریزی انجام میشود، کیفیت بتن و عملیات اجرایی مورد تأیید ایشان بوده اما با توجه به اینکه در زمان مراجعه کارشناسان آزمایشگاه جهت نمونه گیری و درخواستشان جهت گرفتن انعام، مالک از پرداخت خودداری میکند ، و به نظر می رسد که مأمورین آزمایشگاه به تلافی این موضوع ، اقدام به نمونه گیری از  بتن باقیمانده در ته میکسر، که کیفیت پایین تری دارد؛ میکند ودر نتیجه ،نتایج آزمایشات غیر قابل قبول شده و از مقاومت مشخصه بتن کمتر میشود.

 

در مواردی که نتایج آزمایش بتن غیرقابل واصطلاحاً بتن جواب نداده، وظیفه مهندس ناظر چیست؟

در چنین مواقعی دو حالت ممکن است پیش آید :

حالت اول  که صاحب زمین و سازنده یکنفر است که در این صورت ناظر می تواند نتایج آزمایش را مبنا قرار ندهد و اگر توانایی تشخیص چشمی و از روی ظاهر بتن، تشخیص کیفیت بتن را دارد و اگر مورد تأیید اوست می تواند بتن را قبول و تأیید کند.

حالت دوم صاحب زمین و سازنده یکنفر نیستند و احتمال دارد در آینده بین صاحب زمین و سازنده اختلافاتی پیش آید و این موضوع مطرح شود که ، چرا با وجود اینکه نتایج آزمایش جواب نداده است اما مهندس ناظر به طور مثال بتن را پذیرفته است که در این حالت، برای ناظر، دردسرساز خواهد شد وحتی ممکن است در شورای انتظامی هم تخلف ناظرتوسط صاحب زمین مطرح شود وبا این استدلال که ناظر و سازنده لابی کرده و ناظر بتن را با وجود نتایج غیرقابل قبول پذیرفته و در نتیجه ناظر محکومیت بگیرد. لذا ناظر در حالت دوم باید از سازنده بخواهد که توسط یک آزمایشگاه دیگر،آزمایشات دیگری انجام دهد و در گزارش شهرداری ذکر کند که نتایج آزمایشات صحیح نمی باشد (مثلاً به این علت که بتن از قسمت انتهایی  میکسر گرفته شده ) و آزمایش چکش اشمیت و اولتراسونیک را مالک توسط یک آزمایشگاه دیگرانجام دهد  و نتایج آزمایشات جدید را ضمیمه گزارش کند و مالک نتایج آزمایشات جدید را به شهرداری تحویل دهد.

در حالت دوم مهندس ناظر حتماً اسناد مکتوب جهت اثبات حقوقی داشته باشد لذا درخواست آزمایشات مجدد نماید.

در مواردی که بازدید، توسط بازرسان سازمان نظام مهندسی و یا نظارت عالیه اداره راه و شهرسازی  و یا شهرداری مناطق ، ممکن است صورت گیرد و بازرسان مذکور، متوجه تأیید بتن با وجود غیرقابل قبول بودن نتایج شوند و برای ناظر مشکل ساز خواهد شد. لذا ناظر حتماً درخواست آزمایشات مجدد برای بتن از جمله اولتراسونیک و چکش اشمیت برای ارائه به عنوان سند مکتوب درچنین مواقعی ؛ بنماید.

در مواردی که متأسفانه مهندس ناظر و سازنده با هم لابی نموده و با وجود غیرقابل قبول بودن نتایج آزمایشات، ناظربتن را تأیید نموده، درصورت شکایت از ناظر یا بازدید مأموران بازدید شهرداری یا سازمان نظام مهندسی یا ماده ۳۵ وزارت راه و شهرسازی برای ناظر قطعاً جرم انتظامی خواهد داشت .

در رابطه با جرم قضایی، مسئله کمی متفاوت است باید در دادگاه از مهندس ناظر شکایت شود و در صورتی که شکایتی مطرح نشود همان آزمایشات معیوب به علت تأیید بتن یا جوش و یا میلگرد،توسط ناظر، می تواند مبنای صدور پایانکار قرارگیرد ولو اینکه ناظر مرتکب جرم انتظامی شده باشد.

• پرونده هایی در این زمینه وجود د اردکه بعضاً بتن یا جوش یا میلگرد ایراد داشته و از میلگردهای ذوبی استفاده کرده بودند و مقاومت تسلیم میلگرد غیر قابل قبول بوده، اما ناظربه اشتباه تأیید میکند و حتی نوشته بود که استحکام مورد تأیید است که متاسفانه در شورای انتظامی از ناظر به دلیل غیرقابل قبول بودن نتایج آزمایش و پذیرش او شکایت شده اما با وجود محرومیت ناظر از سه ماه تا هجده ماه، چون ناظر با مالک لابی کرده بود؛ ساختمان پایانکار می گیرد و هیچ مرجعی نمی تواند مانع این کار شود. امابه علت اختیارات ناظر در این زمینه مبحث دوم جدید مقررات ملی ساختمان، بازرس را در کنار ناظر مطرح کرده است ؛ تا در مراحل صدور پایانکار دو فیلتر بررسی، وجود داشته باشد.

از این قبیل پرونده ها زیاد وجود د ارد که ساختمان معیوب، پایانکار گرفته است و تنها در حالتی که اگر یکی از بهره بردارکننده ها به مدارک دسترسی پیدا کند و مشخص شود که نتایج آزمایشات غیرقابل قبول بوده است و ناظر پایانکار داده ؛ درصورت شکایت بهره بردار، به دلیل عدم استحکام بنا ، و لزوم طرح تقویت برای ساختمان ، طبق نظریه کارشناسان رسمی،  دردادگاه برای ناظر مشکل پیش خواهد آمد.

نتیجتاً اینکه، مهندس ناظر به هیچ وجه نباید نتایج آزمایشاتی ،که درآنها تردید دارد، را بپذیرد و مهر و امضاء کند و یا تأییدات پایانکار دهد، بلکه درخواست آزمایشات دیگری نماید و درصورت اطمینان از نتایج مورد قبول، پایانکار دهد.

 

• در مورد مبحث دوم ویرایش جدید، باید گفت که موافقان و مخالفانی جهت تصویب دارد ویکی از دلایلی که موافقین اعلام می کنند بحث محدود کردن اختیارات مهندسین ناظر با ورود بازرس است . در پاسخ باید گفت که اختیارات و مسئولیت مهندسین ناظر با یکدیگر همتراز است یعنی اگر ناظر عمداً یا سهواً نتایج آزمایشات را تأیید کند و پایانکار صادر کند، بهره بردار در شورای انتظامی و درمحاکم قضایی نیزمی تواند علیه ناظرشکایت کند وناظر علاوه بر محرومیت در شورای انتظامی، در قالب طرح تقویت برای بتن یا جوش یا میلگردی که جواب نداده  محکوم و مجبور به پرداخت خسارت مالی می شود. یعنی ناظر در قبال اختیاری که دارد مسئولیت هم دارد ودر صورت ابلاغ ویرایش جدید مبحث دوم ، بازرس هم ، همان اختیارات را خواهد داشت اما در مبحث دوم فعلی اینچنین نیست.

قابل ذکر است که مشکلات موجود در سیستم ساخت وساز کنونی مربوط به  تعداد ناظرین و بازرسین نیست، بلکه مشکل ؛ عدم وجود پیمانکار و مجری صاحب صلاحیت و دارای وجدان کاری و دارای توان علمی و فنی می باشد و اینکه افراد غیرحرفه ای اقدام به ساخت و ساز می کنند.

• معمولاً در ساختمانهای اسکلت بتنی، به دلیل ضعف نظارتی و اجرایی ؛ بتن ستونها به صورت دستی ساخته شده و توسط دستگاه خلاطه و یا بتونیر و با یک طرح اختلاط غلط و نادرست آماده می شود وستون را غالباً به غلط ویبره هم نمی کنند ودلایل و توجیهاتی که می آورند این است که اگر ویبره کنیم غالب ستون باز می شود یا ارتفاع زیاد ستون را بهانه می کنند ، چون ویبره کردن برایشان سخت است پس اینکار را انجام نمی دهند و بعد از ریختن بتن با تخماق(چکش) به قالب ستون می زنند. و زدن تخماق به قالب ستون باعث می شود ظاهر ستون لیسه ای و به قول خودشان خوب شود. از دلایل واهی دیگری که ممکن است  عوامل اجرایی برای ویبره نزدن بیاورند؛ خروج شیره بتن می باشد که آن هم اشکالی ندارد و خروج کمی شیره بتن مهم نیست ویبره کردن بتن ستون بسیار مهمتر است. درمورد در رفتن قالب به دلیل ویبره هم بایدگفت که؛ غالب ستون را محکم ببندندکه این دلیل هم توجیه خوبی برای ویبره نکردن بتن ستون نیست.

مهندسین ناظر توجه کنند در موقع بتن ریزی ستونها اصلاً اجازه تخماق زدن ندهند مگر بعد از ویبره کامل ستون و در حد دو یا سه ضربه. قالب ستون را هم دیر باز کنند حدود سه تا چهار روز. همچنین در بتن ریزی ستون، داخل ستون مهم است که با ویبره ،مانع ازکرمو شدن شوند و گرنه ظاهر ستون اهمیتی ندارد.

موضوع مهم بعدی در تهیه بتن ؛ طرح اختلاط بتن می باشد

که معمولاً در کارگاه ها ، نسبت های طرح اختلاط رعایت نمی شود مخصوصاً در مقاطعی که این امکان وجود دارد بتن دستی تهیه و اجرا گردد بنابراین ما بر آن شدیم که جدول طرح اختلاطی را به صورت تجربی تهیه و در اختیار همکاران قرار دهیم  که هم برای سیمان کیسه ای و هم برای سیمان فله ای موجود در کارگاه مناسب می باشد.

در مقاطعی که به صورت دستی در کارگاه بتن ریزی می شوند مهندس ناظرسازه باید طرح اختلاط کارگاهی ارائه دهد. سیمان موجود در کارگاه اگر به صورت کیسه ای استفاده  میشود در کیسه های ۵۰ کیلویی بسته بندی شده است و براساس آن طبق جدول طرح اختلاط  ذیل ،ناظر دستور کار به مالک و سازنده می دهد. ستون اول مقاومت مشخصه بتن براساس کیلوگرم برسانتیمترمربع و ستون دوم عیار بتن  با واحد کیلوگرم برمترمکعب(وزن سیمان در هر مترمکعب بتن)میباشد.

دراین جدول اعداد تقریبی بوده و مناسب استفاده در کارگاهها میباشد و به تأیید اساتید برجسته بتن رسانده شده است. میزان آب  مصرفی در این جدول ارائه نشده  و دلیل آن هم این است که، تا براساس اسلامپ مورد نیاز در کارگاه تنظیم شود. در این جدول مقاومت مشخصه و عیار بتن از نظر عددی حدود ۱۰۰ واحد اختلاف دارند.

 

در ستون سوم نسبت اختلاط حجمی بتن برای سیمان فله درج شده است به طور مثال بتن با عیار 350 یعنی یک پیمانه سیمان فله ٬ دو پیمانه ماسه و سه پیمانه شن.

ستون چهارم مربوط است به نسبت تقریبی اختلاط حجمی بتن برای سیمان کیسه ای به طور مثال بتن با عیار 350؛ یعنی یک پیمانه سیمان کیسه ای و دو و نیم پیمانه ماسه و سه و نیم پیمانه شن.

سطر سوم در ساخت و ساز شهری بیشتر مورد کاربرد است. در اغلب نقشه ها مقاومت مشخصه بتن ۲۵۰ کیلوگرم برسانتیمترمربع و عیار بتن ۳۵۰ کیلوگرم برمترمکعب می باشد .

 

• جدول فوق تقریبی بوده و مناسب کارگاههای ساختمانی میباشد.با توجه به اینکه در این کارگاهها به طور نامشخص و غلط اختلاط بتن ارائه میشود.لذا ناظر باید این جدول طرح اختلاط را جهت ساخت بتن در کارگاه به سازنده ارائه کند.علت تفاوت بین طرح اختلاط در سیمان فله و سیمان کیسه ای ، تفاوت در وزن مخصوص آنهاست ،زیرا وزن مخصوص سیمان فله ای ۱۳۰۰ کیلوگرم برمترمکعب است اما در کارخانه این سیمان فشرده و متراکم میشود و هوا داخل آن خارج می شود و در کیسه ها بسته بندی میشود ودر نتیجه وزن مخصوص سیمان کیسه ای بیشتر و به عدد ۱۸۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب می رسد.

معیار اندازه گیری در کارگاه به عنوان پیمانه، بیل است لذا اعداد جدول با معیار اندازه گیری با بیل تبدیل شده است. هر کیسه سیمان، حدود هشت بیل سر پر می باشد. لذا درصورت استفاده از یک کیسه سیمان در خلاطه؛ باید اعداد جدول در عدد هشت ضرب شوند.

 

• با توجه به اینکه سطر سوم جدول در کارگاهها بیشترین کاربرد را دارد، اعداد این سطر در عدد هشت ضرب می شود و به معیار پیمانه با بیل تبدیل می شود.

8:20:28 = ( 1:2.5:3.5 ) × 8

اگردستگاه خلاطه بزرگ است و از یک کیسه سیمان استفاده می شود مطابق اعداد بالا برای هشت بیل یا همان یک کیسه سیمان پنجاه کیلویی باید بیست بیل ماسه و بیست و هشت بیل شن بکار برد.اگر خلاطه کوچک بود و از نصف کیسه سیمان استفاده شد باید اعداد فوق را نصف کرد یا به عبارتی اعداد نسبی جدول را در عدد ۴ ضرب نمود.

تذکر : در مورد دانه بندی شن هم باید شصت درصد شن بادامی شکسته و چهل درصد شن نخودی شکسته باشد و ماسه و شن هم شسته وحداقل دوبار شورباشد.

 

• مطابق جدول فوق حجم شن باید بیشتر از حجم ماسه باشد؛ چون مقاومت بتن وابسته به شن یا مصالح درشت دانه می باشد و باید شکسته وشسته هم باشد و ماسه درواقع پرکننده است و سیمان چسباننده مصالح است.در کارگاههای ساختمانی به غلط شن را حدود یک و نیم برابر ماسه درنظر می گیرند و از دلایل این غلط مصطلح میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

شکل و ظاهر بتن در صورت بیشتر بودن ماسه بهتر و ستونها لیسه ای می شوند و ظاهر کرمو ندارند.واختلاط بتن درصورت بیشتر بودن ماسه نسبت به سیمان خصوصاً در اختلاط با بیل راحت تر است و نیاز به اختلاط و بیل زدن کمتری دارند.

 

• گاهاً مالکین در خریدمصالح بتن ؛ شن و ماسه را به صورت مخلوط خریداری می کنند که باید توجه کرد که حجم شن، حدود یک و نیم برابر ماسه باشد.

مرحوم دکتر قالیبافیان در تعریف بتن جمله بسیار جالبی دارند که لازم است در اینجا ذکر گردد:

بتن بد عبارتند از : شن + ماسه + سیمان + آب

بتن خوب عبارتند از: شن + ماسه + سیمان + آب + اندکی شعور

با این تعریف واضح است که بتن خوب و بد درمصالح یکسانند اما تفاوت در معرفت و درک و شعور ؛ و در بکارگیری مصالح و طرح اختلاط میباشد.

در کارگاه های ساختمانی در ساخت و سازهای شهری، زمان سفارش بتن، عددی که کارخانه های فروش بتن جهت سفارش می پرسند درواقع عیار بتن است یعنی اگر در نقشه ها مقاومت مشخصه بتن ۲۵۰ درج شده است عیار بتن حدود ۳۵۰ می باشد و این عدد  باید معیار سفارش بتن قرارگیرد.

نکته مهم و قابل توجه این است که اگر در زمان سفارش بتن؛ عدد ۲۵۰ که در نقشه ها برای مقاومت مشخصه آمده است را سفارش دهیم کارخانه سازنده بتن، آنرا معیار عیار بتن قرار می دهد و بتن با عیار ۲۵۰ ؛ مقاومت مشخصه ۱۵۰ کیلوگرم بر سانتیمترمربع تحویل می دهد .

( از تجربیات جناب مهندس میررضوی و  از قول ایشان ): “در سال 1381 در کارگاه ساختمانی در تهران نو ناظر بودم که صاحب کار زمان سفارش نوع بتن را پرسید و من در پاسخ، با مراجعه به نقشه ها که بتن با مقاومت مشخصه ۲۵۰ ذکر شده بود عدد ۲۵۰ را گفتم و وقتی بتن از کارخانه به محل کار حمل شد، از روی ظاهر بتن و رنگ و درصد شن و ماسه متوجه شدم  که مقاومت بتن، کم است لذا بتن را به کارخانه برگرداندیم و به رئیس کارخانه مراجعه کردیم و ایشان گفتند خودتان بتن ۲۵۰ سفارش دادید و معیارکارخانه عیار بتن است”.

 

• وقتی که از کارخانه بتن؛ درخواست بتن می دهید ؛ فرض کارخانه؛ برای عددی که می گویید، عیار بتن است. پس اگر درنقشه ها مقاومت مشخصه بتن ۲۵۰ کیلوگرم برسانتیمترمربع است باید به کارخانه عدد ۳۵۰ برای سفارش و عیار بتن بدهید،چون عیار بتن با مقاومت ۲۵۰ عدد ۳۵۰ است.

عیار بتن یعنی وزن سیمان موجود در یک متر مکعب بتن.

مقاومت بتن عبارت است از میزان فشاری که به نمونه استوانه ای یا مکعبی بتن وارد می شود.

نکته قابل توجه که مهندسان ناظر سازه باید در آن دقت کنند این است که حتماً به کارگران، درهنگام ساخت بتن مقاطعی که به صورت دستی بتن آن تولید میشود؛ جدول طرح اختلاط تهیه با پیمانه بیل داده شود و در زمان ساخت بتن باید در کارگاه حضور داشته باشید.